Δύο κρίσιμες μάχες πραγματοποιήθηκαν στο Χαϊδάρι στις 6 και 8 Αυγούστου του 1826, και μια μικρότερη στο Δαφνί στις 21 Μαρτίου 1827, στις οποίες πρωταγωνιστής ήταν μια κορυφαία μορφή του Αγώνα, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Επίσης, ο Γάλλος αξιωματικός Κάρολος Φαβιέρος, επικεφαλής των δυνάμεων του ελληνικού τακτικού στρατού και του μικρού τάγματος των Φιλελλήνων. Οι συγκρούσεις αυτές αποτέλεσαν μέρος των επιχειρήσεων στο πλαίσιο της προσπάθειας για την απελευθέρωση της Ακρόπολης, του κάστρου των Αθηνών, που πολιορκούνταν από τον Μεχμέτ Ρεσίτ πασά, γνωστό και ως Κιουταχή (1780-1839).
Μετά την ήττα στο Κερατσίνι, η θέση του Κιουταχή έγινε ακόμα πιο δύσκολη. Από πολιορκητής της Ακρόπολης κινδύνευε να γίνει ο ίδιος πολιορκημένος, αφού ήταν κυκλωμενος από χιλιάδες Έλληνες ενόπλους, οι οποίοι εκτός των άλλων είχαν και τον θαλάσσιο έλεγχο του Σαρωνικού. Ήδη όμως κατέφθαναν νέες ενισχύσεις από την Κωνσταντινούπολη για να ενισχύσουν τον πεισματάρη σερασκέρη, ο οποίος αποδείχθηκε ότι ήταν ο ικανότερος πασάς από όλους όσους είχε στείλει η Υψηλή Πύλη για να καταστείλει την επανάσταση των ραγιάδων.
Ο Ρεσίτ πασάς, όπως επίσης λεγόταν ο Οθωμανός στρατηγός, παρατηρούσε την διαρκή πρόοδο των ελληνικών στρατευμάτων στον Πειραιά, το Φάληρο και το Κερατσίνι και επιχείρησε νέα προσπάθεια για να διαλύσει το βασικό στρατόπεδο του Κερατσινίου, έχοντας κρύψει το ιππικό του πίσω από τους λόφους της μονής Δαφνίου, το οποίο θα κρατούσε για να επιτεθεί την κατάλληλη στιγμή.
Η μάχη έγινε στις 21 Μαρτίου 1827 στο Δαφνί και διεξήχθη σώμα με σώμα. Ο Κιουταχής διηύθυνε ο ίδιος τη μάχη και οι Τουρκαλβανοί μη τολμώντας να υποχωρήσουν, πολέμησαν με πείσμα. Από την πλευρά των Ελλήνων ο Βασίλης Μπούσγος και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης που μάχονταν με τα σπαθιά στα χέρια, και ο Χατζημιχάλης με το ιππικό του, ήταν αυτοί που επέδειξαν γενναιότητα και αυτοθυσία. Το κρυμμένο τουρκικό ιππικό που εμφανίστηκε ξαφνικά υπερφαλάγγισε το ελληνικό ιππικό και ο Καραϊσκάκης βρέθηκε αποκομμένος από τη βάση του στο Κερατσίνι.
Τελικά, έπειτα από σκληρή μάχη, οι Έλληνες υποχώρησαν έχοντας απώλειες 19 νεκρούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Σουλιώτης Βασίλης Δαγκλής. Ο τόπος διεξαγωγής της μάχης ήταν ορατός από τους αποκλεισμένους στην Ακρόπολη, οι οποίοι αναθάρρησαν βλέποντας τις προσπάθειες των συμπατριωτών τους και έστειλαν αγγελιοφόρο στον Καραϊσκάκη με το μήνυμα ότι μπορούν ακόμα δέκα ημέρες να κρατήσουν το κάστρο.
Στον Γενναίο Κολοκοτρώνη έκανε ιδιαίτερη εντύπωση “μία γυναίκα Οθωμανίδα όπου την είχε πάντοτε ο Καραϊσκάκης με ενδύματα ανδρικά και με όπλα” και η οποία μαχόταν στο πλευρό του αρχιστράτηγου.
«…Ο Κιουταχής ιδών την επομένην ημέραν την πρόοδον ταύτην των Ελλήνων έκαμε κίνημα με δύω περίπου χιλιάδας πεζούς και εξακοσίους ιππείς. Άφησεν εξ αυτών τριακοσίους εις μίαν εκκλησίαν και με τους λοιπούς διευθυνόμενος διά του παραθαλασσίου του λιμένος, ανέβη εις την παρακειμένην ράχην, σκοπόν έχων, φαίνεται, να κατασκευάση επ’ αυτής οχυρώματα και να βάλη κανόνια εις την άκραν διά να εμποδίση την είσπλευσιν των πλοίων εις τον κόλπον του Κερατσινίου. Ταυτοχρόνως έστειλε και χιλίους πεζούς και πεντακοσίους ιππείς από το μέρος του Δαφνίου διά να τοποθετηθώσιν εις την θέσιν της Περαταριάς και να εμποδίσωσι την εκείθεν διάβασιν των Ελλήνων, ώστε το ελληνικόν στρατόπεδον αποκλεισθέν τοιουτοτρόπως και στερηθέν τροφών ν’ αναγκασθή να διαλυθή.
Διατάξας ταύτα ο Κιουταχής και δώσας τας αναγκαίας οδηγίας εις τα διάφορα σώματα, αυτός συνωδευμένος από εκατόν περίπου εκλεκτούς ιππείς εστέκετο αντικρύ του Μετοχίου διά να παρατηρή τα γινόμενα και να δίδη την αναγκαίαν συνδρομήν εις τα σώματα, όσα ήθελον πιασθή εις μάχην. Ο δε Καραϊσκάκης απέστειλε πεντακοσίους πεζούς και έως πεντήκοντα ιππείς διά ν’ αντιπαραταχθώσι κατά των εις την ράχην εχθρών, διώρισε δε τους εις το Μετόχιον και τους περί αυτό προμαχώνας να μένωσιν ήσυχοι εις τας θέσεις των, εκτος εάν ίδωσι κινδυνεύοντας τους μαχομένους, τότε δε να στείλωσι μικράν τινα δύναμιν μόνον. Επλησίασαν οι Έλληνες εις τους περί την ράχην εχθρούς και ήρχισαν τον ακροβολισμόν, αλλ’ οι ιππείς των Ελλήνων, οι οποίοι επροπορεύοντο των πεζών, οπισθοδρομήσαντες ολίγον διά να γεμίσωσι τα πυροβόλα των, έδωκαν καιρόν εις τους Τούρκους να εφορμήσωσιν, αντέστησαν όμως οι πεζοί και τους αντέκρουσαν. Εν τούτω τω μεταξύ ο Καραϊσκάκης λαβών εν σώμα πεζών διευθύνθη διά του παραθαλασσίου κατά των εχθρών, σκοπεύων να επιπέση εις αυτούς από τα οπίσθια.
Μόλις επροχώρησεν ολίγον ο Καραϊσκάκης, και οι Τούρκοι ιδόντες τον κίνδυνον, εις τον οποίον έμελλον να εκτεθώσιν, ετράπησαν εις φυγήν. Οι μεν Τούρκοι λοιπόν έφευγον έχοντες εις την πλευράν των την θάλασσαν, οι δε Έλληνες τους κατεδίωκον διά της πεδιάδος και επιταχύνοντες την καταδίωξίν των ηνάγκασαν τους μεν πεζούς να καταφύγωσιν εις τον πλησιέστερον προμαχώνα των, τους δε ιππείς να συνέλθωσιν εις το οχύρωμα όπου ήτον και ο Κιουταχής. Ενώ δε ούτοι έφευγον, τους εκτύπησαν και από τα ελληνικά οχυρώματα τα πλησιέστερα εις την διάβασίν των, φονεύσαντες τινάς των ιππέων και πληγώσαντες μερικούς. Ενώ δε τινές των Ελλήνων ενησχολούντο εις το να λαφυραγωγήσωσιν όσους εκ των φονευθέντων έλαβαν εις την εξουσίαν των και ήσαν διά τούτο εις αταξίαν, νομίσας αρμόδιον καιρόν ο Κιουταχής, εφορμά ο ίδιος με όλους τους περί αυτόν ιππείς και προλαμβάνει τους Έλληνας έξω από τα οχυρώματά των.
Γίνεται λοιπόν συμπλοκή εκ του πλησίον, ώστε τα τουφέκια αποκατέστησαν άχρηστα. Οι Έλληνες, άν και ήσαν πεζοί και αντεμάχοντο με ιππείς και εις την πεδιάδα, αντεστάθησαν όμως με γενναιότητα, ώστε οι εχθροί εβιάσθησαν ν’ αποσυρθώσιν οπίσω εις τας θέσεις των και τούτο υπήρξε το τέλος ταύτης της μάχης. Η ζημία αμφοτέρων των μερών υπήρξεν ομοία σχεδόν, οι Έλληνες όμως έλαβον την υπεροχήν εις τον αγώνα. Ο δε Κιουταχής δεν απήλαυσεν άλλο εις της ημέρας ταύτης το κίνημα, ειμή το να οχυρώση την εκκλησίαν, όπου έστειλεν ικανάς τροφάς και πολεμοφόδια. Οι εν τη Ακροπόλει ιδόντες τους αγώνας τούτους ενεθαρρύνθησαν, και την επομένην ημέραν αποστείλαντες πεζοδρόμον ανήγγειλαν εις τον Καραϊσκάκην, ότι δύνανται ακόμη και δέκα ημέρας περισσότερον ν’ ανθέξωσιν, όθεν ας μη βιασθώσιν, αλλ’ ας ενασχοληθώσι να κάμωσι καλόν σχέδιον διά να διαλυθή η πολιορκία του φρουρίου».
[Δημήτριος Αινιάν – Βιογραφία Καραϊσκάκη (Μάχη Δαφνίου)]