Στο Σύνταγμα, 105 χρόνια μετά τη Γενοκτονία των Ποντίων
Μνήμη και διεκδίκηση, για να σπάσει ο κύκλος της ατιμωρησίας
Μια από τις πιο απλές και συνάμα βαθιά συγκινητικές ιστορίες που μπορεί να ακούσει κάποιος από απογόνους προσφύγων είναι αυτή για τα κλειδιά των σπιτιών που άφησαν, τα οποία είχαν τοποθετήσει ευλαβικά στο εικονοστάσι. «Έπειτα, λίγα πράγματα που δεν αναγνωρίζω, έπειτα, το σπιτάκι μας. Τα τζάμια του κάτω παραθύρου σπασμένα, η σιδερένια πόρτα φριχτά σκουριασμένη… Έχω ακόμα το κλειδί της στην Αθήνα…», έγραψε ο Μικρασιάτης Γιώργος Σεφέρης. Η φράση αυτή είναι σε έναν από τους τοίχους του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού, μαζί με κλειδιά που κρέμονται από το ταβάνι.
Μπορεί να έχουν περάσει δεκαετίες, αλλά είναι σαν αυτά τα κλειδιά που δεν χρειάστηκαν ποτέ ξανά να βαραίνουν στις παλάμες όσων αισθάνονται το ιστορικό χρέος – γι’ αυτό και συγκεντρώθηκαν το πρωί της Κυριακής στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, για να διατρανώσουν ότι το έγκλημα δεν παραγράφεται και για να διεκδικήσουν δικαίωση και για την κομματιασμένη Κύπρο.
Η 19η Μαΐου, ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα και ξεκίνησε τον «απελευθερωτικό πόλεμο», ημέρα που γιορτάζεται σήμερα στην Τουρκία, ημέρα που σηματοδότησε την έναρξη της πιο σκληρής φάσης της Γενοκτονίας των Ποντίων, είναι αφιερωμένη στη μνήμη των 353.000 θυμάτων. Είναι όμως αφιερωμένη και σε αυτούς που είχαν το σθένος να ξεκινήσουν από την αρχή, αλλά και σε όλους όσοι σήμερα κουβαλούν ένα κομμάτι της ιστορικής πατρίδας.
Όσοι και όσες βρέθηκαν στην καρδιά της Αθήνας ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΠΟΕ) δεν μπόρεσαν παρά να ενώσουν τις φωνές τους.
Πριν από 30 χρόνια, το 1994 (71 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης), η Βουλή των Ελλήνων αναγνώρισε τη 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης – «στην κεφαλαιώδους σημασίας πολιτική πράξη είναι αξιομνημόνευτη η συνεισφορά του πολιτικού, συγγραφέα και αγωνιστή Μιχάλη Χαραλαμπίδη που πριν από λίγο καιρό έφυγε από κοντά μας» αναφέρει η ΠΟΕ που φέτος συμπληρώνει 20 χρόνια ζωής και δράσης.
Με βάση αυτή την απόφαση, την πρώτη Κυριακή μετά την επέτειο η δήμοι και περιφέρειες διοργανώνουν εκδηλώσεις. Φέτος, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, η κεντρική εκδήλωση της Ομοσπονδίας στην Αθήνα έγινε πρωί, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής.
Το αίτημα για μια ακόμα χρονιά παραμένει προς την Τουρκία: να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της και να αναγνωρίσει τη γενοκτονία που διέπραξε το κεμαλικό καθεστώς σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών. Παρέμεινε όμως και το αίτημα προς την Ελλάδα: να αναλάβει κάθε διπλωματική πρωτοβουλία ώστε να φέρει το θέμα σε διεθνή φόρα και οργανισμούς, να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Ασσυρίων, να ολοκληρώσει τα Μουσεία Προσφυγικού Ελληνισμού που έχουν εξαγγελθεί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά και να ιδρύσει Μουσείο και Κέντρο Μελέτης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής.
Επιπλέον, το μήνυμα από το Σύνταγμα με κατεύθυνση προς την Άγκυρα ήταν και να σταματήσουν οι διώξεις των πολιτών που μάχονται για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, να αναστηλωθούν και να χρησιμοποιούνται με σεβασμό τα μνημεία του ελληνικού πολιτισμού, να ιδρυθούν μνημεία και κέντρα μελέτης της Γενοκτονίας στην περιοχή του Πόντου, να σταματήσει την επιθετική πολιτική ενάντια σε γειτονικές χώρες και την πολιτική persona non grata για όσους επισκέπτονται τον Πόντο ως πατρογονική πατρίδα.
Τα παραπάνω τα συνυπέγραψαν αυτοί και αυτές που έδωσαν το παρών, με λάβαρα, πανό, ποντιακές φορεσιές, με μπλουζάκια με το G (από το genocide, δηλαδή γενοκτονία στα αγγλικά), με οποιονδήποτε τρόπο. Νωρίτερα, στη Μητρόπολη Αθηνών τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση. Στο λόγο που εκφώνησε ο Χρίστος Δημόπουλος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων Νοτίου Ελλάδος και Νήσων, έθεσε τέσσερα ερωτήματα:
• Γιατί ο αγώνας για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας γίνεται απουσία του ελληνικού κράτους;
• Γιατί η εκμάθηση της ιστορικής αλήθειας αφήνεται στην τύχη της και δεν είναι ευθύνη του αρμόδιου υπουργείου;
• Γιατί ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κήρυξε την έναρξη του διεθνούς συνεδρίου για τις γενοκτονίες, η γενικότερη πολιτική του στάση είναι διαφορετική;
• Γιατί οι Πόντιοι αισθάνονται αμήχανα όταν δέχονται (από άγνοια) το ερώτημα αν είναι Έλληνες;
«Ό,τι ξεχνάμε και αγνοούμε σίγουρα θα επιστρέψει δριμύτερο. Στηρίξτε την αλήθεια, την ιστορική μνήμη, την ενότητα, την ειρήνη και τον πολιτισμό», κατέληξε.
Στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη
Το «σήμα» για να ξεκινήσουν οι επετειακές εκδηλώσεις στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη το έδωσαν το τσαρούχι και η μπότα των Ευζώνων που πάτησαν γερά. Στις 11 το πρωί οι στρατιώτες της Προεδρικής Φρουράς απέδωσαν τιμές κατά την καθιερωμένη παρέλαση της Κυριακής και αποχώρησαν συνοδεία μπάντας που παιάνιζε το «Μακεδονία ξακουστή».
Λόγω του ποδηλατικού γύρου, φέτος η λεωφόρος Αμαλίας ήταν κλειστή για τα οχήματα, ενώ σε αντίθεση με τα άλλα χρόνια η προσέλευση του κόσμου ήταν σχετικά χαμηλή. Δυναμική εντούτοις ήταν η παρουσία των παιδιών.
Όταν τα ρολόγια έδειξαν 12 το μεσημέρι από το στρατόπεδο της Ηρώδου Αττικού έφτασαν δύο Εύζωνες με την ποντιακή στολή και δύο με τα λευκά –την επίσημη στολή–, για την τιμητική φύλαξη. Η δεύτερη αλλαγή φρουράς, μία ώρα αργότερα, έφερε ακόμα δύο Εύζωνες με την ποντιακή στολή – συνολικά έξι απέδιδαν ταυτόχρονα τιμές, προκαλώντας για μια ακόμα φορά ρίγη συγκίνησης, αλλά και θαυμασμό.
«Φάτε πουλιά, φάτε πουλιά, τον ήρωα τον έρμο, γενναίο θαλασσόμαχο κι Ακρίτα τιμημένο, στον πόλεμο τραντέλλενας, στη μάχη σαν λιοντάρι» είναι η απόδοση στα νέα ελληνικά των στίχων του «Αητέντς επαραπέτανεν», του εμβληματικού ποντιακού τραγουδιού που ακούστηκε στο Σύνταγμα.
«Το συγκεκριμένο τραγούδι περιλαμβάνεται στον Ακριτικό Κύκλο και αποτελεί μια ωδή στον άγνωστο στρατιώτη. Είναι το μοναδικό τραγούδι σε ολόκληρη την ελληνική μουσική λαογραφία που εξυμνεί τον άγνωστο στρατιώτη» εξήγησε στο pontosnews.gr ο Ηλίας Υφαντίδης.
«Γι’ αυτούς που δεν πρόλαβαν να μιλήσουν και κουβέντα να διεκδικήσουν» διάβασε η Άννα Καλαϊτζόγλου, αποδίδοντας το συγκινητικό κείμενο του Ηλία Υφαντίδη. Το «Μάνα μου» σε στίχους Νίκου Γκάτσου ακούστηκε, ένας φόρος τιμής στις Πόντιες μάνες που κράτησαν αγκαλιά τα νεκρά παιδιά τους.
Η λύρα και η φωνή του Ηλία Υφαντίδη μαζί με το νταούλι του Παναγιώτη Κοπαλίδη θρήνησαν και με το εμβληματικό «’Πάρθεν η Ρωμανία», συνοδεία της χορωδίας της «Κιβωτού του Πόντου». Στο μουσικό μέρος συμμετείχαν ακόμα ο Λεωνίδας Μιχαηλίδης στο βιολοντσέλο αλλά και παιδιά που είπαν το τροπάριο «Χριστός ανέστη εκ νεκρών».
Τιμή και περηφάνια όταν οι πυρριχιστές του ΣΠΟΣ Νοτίου Ελλάδος και Νήσων απέδωσαν το χορό σέρρα κοιτώντας προς τον άγνωστο στρατιώτη που απεικονίζεται στο μνημείο, αλλά και προς τη Βουλή.
Μεταξύ άλλων, στην τελετή τιμής και μνήμης παραβρέθηκαν οι: Γιώργος Κώτσηρας, Σοφία Ζαχαράκη, αρχηγός ΓΕΣ Γιώργος Κωστίδης, Άγγελος Συρίγος, Θάνος Πλεύρης, Νίνα Κασιμάτη, Χρήστος Τσοκάνης, Μιλένα Αποστολάκη, Στέλιος Φωτόπουλος, Ζωή Κωνσταντοπούλου, Σπύρος Ζαχαρόπουλος, Χάρης Πασβαντίδης, Βασίλης Στίγκας, Κυριάκος Μπατσάρας, Χριψιμέ Χαρουτουνιάν, Κοσμάς Χατόγλου, Λένα Νίτσου-Ψαθά, Νίκος Ουζούνογλου.
Μήνυμα ενότητας και συμπόρευσης έστειλε ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας Γιώργος Βαρυθυμιάδης, ο οποίος τόνισε: «Δεν θα σταματήσουμε ποτέ να αγωνιζόμαστε για τη διεθνή αναγνώριση».
Πρόσθεσε ότι επιθυμία είναι η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία να τιμούν τον ποντιακό ελληνισμό κάθε μέρα, σημειώνοντας ότι δεν υπήρξε ανταπόκριση στην επιστολή που εστάλη λίγο πριν από τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Τουρκίας. «Είμαστε στη διάθεση της κυβέρνησης και κάθε κυβέρνησης» υπενθύμισε.
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο δρ Κλέαρχος Κυριακίδης, επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus. «Αμέτρητα και αναρίθμητα τα εγκλήματα της Τουρκίας που έμειναν χωρίς τιμωρία» είπε, σημειώνοντας ότι Κύπριοι και Πόντιοι είναι θύματα της αποκρουστικής ανηθικότητας και της συνεχιζόμενης αδικίας.
Όπως εξήγησε, συμφωνεί με τους ακαδημαϊκούς που δείχνουν την Τουρκία ως θύτη γενοκτονικών εγκλημάτων ήδη από το 1821. «Το 1923-24 ξεκίνησε το πιο ύπουλο στάδιο, το κλίμα ατιμωρησίας» είπε.
Τον εθνικό ύμνο απέδωσε μπάντα των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά τελικά αυτή την αλυσίδα της μνήμης, στην οποία κάθε χρόνο προστίθεται και ένας κρίκος, την έκανε πιο ισχυρή η εκκωφαντική σιωπή στο πιο πολυσύχναστο σημείο της Αθήνας, στο ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των 353.000 νεκρών.
Λίγο μετά τις 13:30 ξεκίνησε η πομπή προς την πρεσβεία της Τουρκίας, για την επίδοση ενός ακόμα ψηφίσματος διαμαρτυρίας.