Συμπληρώνονται περίπου δυο αιώνες από την Επανάσταση του 1821.
Κάθε γωνιά της πατρίδας μας, αδιακρίτως με υψηλό φρόνιμα και βαθιά πίστη, στην πατρίδα, ξεσηκώθηκε κατά των Τούρκων.
Μεγάλη η συνεισφορά των Γαλαξιδιωτών, η οποία χαρακτηρίζεται σε δράση στη στεριά και τη θάλασσα. Οι Γαλαξιδιώτες είναι πρωτεργάτες του Εθνικού Ξεσηκωμού στη Φωκίδα, με υψηλό πατριωτικό φρόνημα και ακλόνητη πίστη στην Εθνεγερσία και στην Απελευθέρωση του Έθνους.
Οι τελευταίοι μήνες του 1820, βρίσκουν το Γαλαξίδι σε ακμή. Το λιμάνι τους ήταν από τα πιο πολυσύχναστα Ελληνικά λιμάνια. Το Γαλαξίδι, μαζί με τις Σπέτσες, ήταν το δεύτερο Ελληνικό λιμάνι σε αριθμό πλοίων. Από πολύ νωρίς Γαλαξιδιώτες είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, όπως ο καραβοκύρης Δρόσος Βλάμης, ο Χαράλαμπος Πρίμας ο Ηλίας Φούντας και άλλοι.
Στις αρχές Μαρτίου 1821 γίνεται στο Γαλαξίδι συμβούλιο δράσης.
Σ΄ αυτό πήραν μέρος ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργίας και άλλοι πρόκριτοι και οπλαρχηγοί.
Καθώς οι ημέρες του Μαρτίου προχωρούν, οι οπλαρχηγοί της Φωκίδας ολοένα και περισσότερο προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη συμπαράσταση των Γαλαξιδιωτών και όλοι αναγνωρίζουν τη μεγάλη αξία της βοήθειας των, και γιατί διέθεταν αξιόλογη στρατιωτική δύναμη αλλά και γιατί με το στόλο τους μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ελεύθεροι κίνηση των ελληνικών πλοίων στον Κορινθιακό.
Ανήμερα το Πάσχα του 1821 ο Ιωάννης Μητρόπουλος υψώνει τη σημαία της επαναστάσεως στα Σάλωνα μαζί με 300 Γαλαξιδιώτες, τον Πανουργία και άλλους οπλαρχηγούς, απελευθέρωσαν το Κάστρο των Σαλώνων.
Στις 8 Μαΐου 1821 έγινε η μάχη της Γραβιάς όπου κι εκεί 100 Γαλαξιδιώτες με αρχηγό τον Ιωάννης Μητρόπουλο έδωσαν το παρών. Αρκετοί από αυτούς μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και με άλλους γενναίους μαχητές, κλείστηκαν στο Χάνι για να σταματήσουν τον Ομέρ Βρυώνη όπου και τα κατάφεραν.
Ταυτόχρονα οι Γαλαξιδιώτες έπαιξαν και στους κατά θάλασσα αγώνες σημαντικό ρόλο .
Στα μέσα Μαΐου 1821 στον Κορινθιακό κόλπο, Γαλαξιδιώτικα και Κεφαλλονίτικα καράβια, εμποδίζουν την δια θαλάσσης διάβαση των εχθρών. Τα Γαλαξιδιώτικα πλοία έλαβαν μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις που έγιναν και στον Πατραϊκό κόλπο καθώς και στην πολιορκία της Ναυπάκτου.
Αξιόλογοι πλοίαρχοι και καραβοκύρηδες ήσαν οι Σπυρίδων, Θεόδωρος και Κωνσταντίνος Δεδούσης, Δρόσος Βλάμης και άλλοι, που προσέφεραν όλο το ναυτικό στόλο τους αλλά και όλη την περιουσία τους, χάριν του αγώνα.
Η εθνική αυτή προσφορά του Γαλαξιδιού προκάλεσε τον τύραννο,
ο οποίος και αποφάσισε την καταστροφή του.
Δυστυχώς το Σεπτεμβρίου του 1821, η απειλή διαφαίνεται μεγάλη.
Η ανησυχία γίνεται γεγονός. 22-23 Σεπτεμβρίου 1821 ο οθωμανικός στόλος εισέπλευσε στον λιμένα του Γαλαξιδίου και από τα 70 εκεί ελλιμενισμένα ιστιοφόρα, άλλα κατέκαυσε και αλλά κυρίευσε και μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη.
Το Γαλαξίδι καταστράφηκε, οι Γαλαξιδιώτες χάνουν παιδιά – άνδρες – γυναίκες – σπίτια και καράβια.
Πολύ σύντομα όμως αναγεννιόνταν, ρίχνονταν στη σκληρή δουλειά και συνέχιζαν με άσβεστο ζήλο και προθυμία στις θυσίες τους στον Αγώνα.
Σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης, έστω και με την παρέλευση δυο αιώνων, ήρθε η ώρα κι εμείς «να κάμωμέν το πρέπον» κάνοντας χρήση του «ΘΑ ΚΑΜΩΜΕΝ ΤΟ ΠΡΕΠΟΝ» από την επιστολή των Γαλαξιδιωτών προς τον Ανδρέα Ζαϊμη στις 11 Σεπτεμβρίου 1821, λίγες ημέρες πριν την επίθεση των Τούρκων στο Γαλαξίδι, στην οποία, με περηφάνια και αισιοδοξία των γενναίων, αψηφώντας την τούρκικη αρμάδα, δηλώνουν απλά, σεμνά και αποφασιστικά:
«Με την δύναμιν του τιμίου σταυρού μας, ημείς, έγραφον οι Γαλαξιδιώται, εγινήκαμεν έτοιμοι δια ν΄απαντήσωμεν. Όσα πλοία και αν θελήσουν να έλθουν προς τα εδώ, άμποτες να έλθουν, «θα κάμωμεν το πρέπον».
Σ΄ αυτούς τους νεκρούς εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας και με όλες τις εκδηλώσεις τιμής προσπαθούμε να αναμοχλεύσουμε την κληρονομιά μας, να συνειδητοποιήσουμε το ιερό μας χρέος. Είναι καιρός να θυμίσουμε στον εαυτό μας και στη νέα γενιά ότι είμαστε παιδιά όλων εκείνων των επώνυμων και ανώνυμων αγωνιστών του ΄21. Τα μεγάλα κατορθώματα καταγράφονται για να γίνονται φώτα για καινούριες αυγές, να στοχαζόμαστε τι είχαμε, τι χάσαμε, τι μας πρέπει. Για να μην αναγκαστούμε να ξαναζήσουμε την ιστορία που ξεχάσαμε…