Η Μάχη της Καυκαριάς ήταν μάχη της επανάστασης του 1821 μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων και των Οθωμανών. Η μάχη έγινε στις 26 και 27 Αυγούστου 1827 στην Αχαΐα στο Παναχαϊκό όρος, και σε έναν απόκρημνο λόφο που λέγεται Καυκαριά(ς), περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Μαζαράκι και Λαπαναγοί.
Τα γεγονότα πριν την μάχη
Το 1827 είχε αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο ο Ιμπραήμ Πασάς και στην Αχαΐα πολλά χωριά είχαν προσκυνήσει, είχαν δηλαδή αλλάξει στρατόπεδο. Στα ορεινά του Παναχαϊκού υπάρχουν τα Ζουμπατοχώρια, απόγονοι Αρβανιτών που είχαν προσκυνήσει, και εκεί είχε γεννηθεί και δρούσε ο Νενέκος. Ο Ιμπραήμ γύριζε την ύπαιθρο και ανάγκαζε τον λαό να προσκυνήσει· ο Κολοκοτρώνης τότε ήρθε στην Αχαΐα κι έστησε τρία στρατόπεδα παρενοχλώντας τον Ιμπραήμ και προσπαθώντας να επαναφέρει στον αγώνα τα προσκυνημένα χωριά.
Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης στρατοπέδευσε στα Καλαβρυτοχώρια, στο χωριό Πετσάκοι· όλα τα χωριά εκεί είχαν προσκυνήσει και προσπαθούσε να τα φέρει πίσω στον αγώνα. Στις 26 Αυγούστου ο Κολοκοτρώνης ειδοποιήθηκε ότι η Μεσσηνία πραγματεύεται να προσκυνήσει τον Ιμπραήμ κι αναχωρεί δίνοντας εντολή στον Κολιόπουλο να πάει στην Καυκαριά να παρακολουθεί τις κινήσεις του Ντελή Αχμέτ Πασά των Πατρών.
Η μάχη
Ο Ντελής Αχμέτ με δύναμη περίπου 4.000 – 8.000 αντρών (διάφορες πηγές δίνουν διαφορετικά νούμερα), πήγαινε στα Καλαβρυτοχώρια με εντολή του Ιμπραήμ, επειδή βρισκόταν εκεί και ο Κολοκοτρώνης. Ο Κολιόπουλος δεν περίμενε να τον κτυπήσουν οι Οθωμανοί, γι’ αυτό άλλωστε δεν ειδοποίησε για βοήθεια και τον Γεναίο που βρισκόταν στην Βοστίτσα, αλλά φτάνοντας κοντά στην Καυκαριά τον ειδοποίησαν ότι φτάνουν οι Οθωμανοί κι έδωσε εντολή να οχυρωθούν στον λόφο που ήταν δασώδης και απόκρημνος.
Η μάχη άρχισε το πρωί της 26ης Αυγούστου και κράτησε δύο μέρες και μία νύχτα με μεγάλο πείσμα και από τις δύο πλευρές. Μαζί με τον Κολιόπουλο πολέμησαν και οι Δ. Μελετόπουλος, ο Χρήστος Φωτομάρας με 100 Σουλιώτες, ο Ιωάννης Φειζόπουλος, ο Ροδόπουλος, ο Παπανίκας, ο Πετιμεζάς ο Γιουρούκος και ο Γ. Λύκας. Τοπική παράδοση της περιοχής αναφέρει ότι πριν την μάχη οι Έλληνες πήραν μέρος στην λειτουργία του ναού της Αγίας Παρασκευής, που με την βοήθειά της νίκησαν. Από την πλευρά των Οθωμανών ο Δελής Πασάς είχε μαζί του τον Νενέκο με προσκυνημένους Έλληνες.
Την πρώτη μέρα οι Οθωμανοί έκαναν εφόδους εναντίον των Ελλήνων, αλλά δεν κατάφεραν να καταλάβουν τον λόφο. Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν και την δεύτερη μέρα με μεγαλύτερη σφοδρότητα· αναφέρεται ότι την δεύτερη μέρα όλη η δύναμη των Οθωμανών, 4000 άντρες, έκαναν εφόδους. Οι Έλληνες φόνευαν πολλούς Οθωμανούς όχι μόνο τουφεκίζοντας τους, αλλά και με πέτρες που κυλούσαν από τον λόφο. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι οι Έλληνες είχαν 3 νεκρούς και 10 τραυματίες και οι Οθωμανοί 400 νεκρούς και 200 τραυματίες· ο Κολοκοτρώνης δίνει ότι οι Έλληνες δεν είχαν απώλειες και οι Οθωμανοί 150 νεκρούς. Βλέποντας ο Πασάς ότι δεν μπορεί να καταλάβει τον λόφο έλυσε την πολιορκία και κατευθύνθηκε προς τους Πετσάκους να συναντήσει τον Κολοκοτρώνη.
Τοπική παράδοση
Τοπική παράδοση της περιοχής λέει ότι ο Πασάς μετά την μάχη στο δρόμο του συνάντησε μια χαμοκέλα. Τότε ρώτησε έναν προσκυνημένο που είχε μαζί του τι ήταν. Αυτός του είπε ότι ήταν η Αγία Παρασκευή που βοήθησε τους Έλληνες να νικήσουν, ο Πασάς κατέβηκε από το άλογό του και μπήκε στην εκκλησία με σκοπό να κάψει την εικόνα, αλλά μόλις την πλησίασε τυφλώθηκε. Τότε παρακάλεσε την Αγία Παρασκευή να του δώσει πίσω το φως του και να της χαρίσει το άσπρο άλογό του, όπως κι έγινε.