Διαβάζετε τώρα
27η Αυγούστου 1881. Η απελευθέρωση της Καλαμπάκας από τον Τούρκικο ζυγό

27η Αυγούστου 1881. Η απελευθέρωση της Καλαμπάκας από τον Τούρκικο ζυγό

  • Γράφει ο Παναγιώτης Καρασίμος 

Αναφορά για την πρώτη παρουσία των Τούρκων στην Καλαμπάκα έχουμε το 1393, χρονολογία κατάκτησης της Θεσσαλίας από τον Βαγιαζίτ τον Β’, που την αναφέρει με το όνομα Qalabaqqaya.

Από τη χρονολογία αυτή και μέχρι την 25η Μαρτίου 1821, ημέρα της Παλιγγενεσίας μας, παρατηρούμε και στη Θεσσαλία σποραδικές εξεγέρσεις για την αποτίναξη του Τούρκικου ζυγού, όπως εκείνη του επισκόπου Διονυσίου του φιλοσόφου (Σκυλοσόφου) το 1601 , του παπά Θύμιου Βλαχάβα το 1809, του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου το 1854 και με τελευταία εκείνη της μάχης της Ματαράγκας στις 21-3-1878.

Ο στρατηγός- βουλευτής Κυθήρων Πάνος Κορωναίος στη βουλή των Ελλήνων στις 8-11-1878 μεταξύ των άλλων ανέφερε: « Πάντοτε έκαναν αντίσταση οι Θεσσαλοί μέσα στη φτώχια, την ταλαιπωρία και την εξαθλίωση. Ποτέ τους δεν υπήρξαν βολικοί ραγιάδες οι αξιολύπητοι αυτοί κολίγοι, οι πεινασμένοι, οι ελεεινοί και τρισάθλιοι και ταυτόχρονα ανυπότακτοι και ελληνοπρεπέστατοι. Γι αυτό ήταν κάθε στιγμή έτοιμοι να πάρουν το όπλο της ανταρσίας..», όπως δείχνει και η σημαντικότερη και τελευταία μάχη για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, εκείνη της Ματαράγκας στις 21-3- 1878.

Όλες αυτές οι προσπάθειες αναπτέρωναν το ηθικό και την ελπίδα των σκλαβωμένων, όμως ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία λόγω της γεωστρατηγικής, για τους Τούρκους, σημασίας της Θεσσαλίας συμπεριλαμβανομένης και της πόλης μας, που η τύχη της ακολουθούσε την τύχη ολόκληρης της Θεσσαλίας και έμελλε η απελευθέρωσή της να είναι αποτέλεσμα της διπλωματικής οδού με την ενσωμάτωσή της στη μητέρα Ελλάδα το 1881.

Με τη δημιουργία του νέου Ελληνικού κράτους άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα της ολοκλήρωσης του Ελληνισμού με την απελευθέρωση όλων των εδαφών. Είχαν ήδη ενσωματωθεί τα Επτάνησα το 1864 και η οροθετική γραμμή περιλάμβανε τις περιοχές εκείθεν της γραμμής του Παγασητικού και Αμβρακικού κόλπου.

Δεν ήταν, όμως, εύκολη η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδος. Η στρατηγική θέση της σε μια φθίνουσα Οθωμανική αυτοκρατορία και οι επεκτατικές βλέψεις των γειτόνων μας- δημιουργία μεγάλου βουλγάρικου κράτους, ρουμάνικη προπαγάνδα- τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, περιέπλεκαν το ζήτημα.

Δεν είναι του παρόντος να αναφέρω με λεπτομέρειες τους καλούς ή κακούς διπλωματικούς χειρισμούς της χώρας μας που διήρκησαν αρκετά χρόνια εξαιτίας των τουρκικών παλινωδιών και κωλυσιεργιών, που στα παρασκήνια κινούσαν τα νήματά τους ευρωπαϊκές δυνάμεις σχετικά με την κυριαρχία τους στο Αιγαίο.

Αναλαμβάνοντας, όμως, την εξουσία στην Αγγλία ο φιλέλληνας Γλάνστων ζήτησε τη σύγκληση διάσκεψης στο Βερολίνο, η οποία και πάλι δεν έφερε αποτελέσματα. Πάντα το Ελληνικό ζήτημα προσέκρουε στα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων.

Με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, με την οποία δημιουργούνταν το κράτος της Βουλγαρίας κυρίαρχου της Μακεδονίας και Θράκης που έφεραν τη Ρωσία στις όχθες του Αιγαίου, δεν ήταν δυνατόν να δεχθούν αυτό το γεγονός οι δυτικές δυνάμεις. Έτσι κρατούσαν μέχρι το 1879 οι συζητήσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας χωρίς αποτέλεσμα. Τέλος το Μάρτιο του 1881 έγινε η διάσκεψη του Βερολίνου υπό την προεδρία του Βίσμαρκ, η οποία κατέληξε σε συμφωνία Ελλάδος-Τουρκίας.

Με τη συνθήκη αυτή παραχωρούνταν στην Ελλάδα ολόκληρη η Θεσσαλία εκτός της περιοχής της Ελασσόνας και από την Ήπειρο μόνον η περιοχή της Άρτας.

Η αντιπολίτευση, συμπεριλαμβανομένου και του Τρικούπη, κατηγόρησε τον Κουμουνδούρο ( υπουργό των εξωτερικών) για τους χειρισμούς του γιατί δέχθηκε τα σύνορα αυτά και δεν επέμενε στην παραχώρηση όλων των εδαφών, όπως είχε αποφασιστεί στην προηγούμενη διάσκεψη.

Αν, όμως, αποφάσιζε να δεχθεί τα εδάφη, όπως είχε αποφασιστεί πριν, ήταν σαν να περιφρονούσε τις αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και κινδύνευε να χάσει και αυτήν την Θεσσαλία, πράγμα που θα ήταν εθνική συμφορά και θα είχε βαριές ευθύνες απέναντι στο έθνος. Τόση ήταν η κατακραυγή που είχε καλλιεργηθεί από την Αντιπολίτευση, που είχε σαν αποτέλεσμα στις επόμενες εκλογές ο Κουμουνδούρος να καταψηφισθεί στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας και από τους ίδιους, ακόμη, εκπροσώπους της Θεσσαλίας που είχαν προσέλθει για πρώτη φορά στη Βουλή, για την οποία ο Κουμουνδούρος τόσο αγωνίστηκε για την απελευθέρωσή της. Ο Κουμουνδούρος πέθανε δύο χρόνια μετά, στις 26 Φεβρουαρίου του 1883, πικραμένος στο σπίτι του (σημερινή πλατεία Κουμουνδούρου).

Ο Αχιλλέας Λαζάρου, σε μια διάλεξη με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, τονίζει την διαπίστωση του Άγγλου πολιτικού Καρόλου Δίλκε πάνω στο γεγονός : «Η Ελλάς ελευθερωθείσα χάριν εις την σοφήν πρόνοιαν του Κάνιγκ, αλλ’ αφεθείσα, λόγω του ακαίρου θανάτου του, χωρίς την Θεσσαλίαν, την Ήπειρον και την Κρήτην, εψαλιδίσθη και κατεδικάσθη εις λιμοκτονίαν από τας Μ. Δυνάμεις».

Οι Τούρκοι, τελικά, παρά τις ενστάσεις τους εκκένωσαν τις παραπάνω περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν Ελληνικές αρχές.

Πρώτα απελευθερώθηκαν τα Τρίκαλα, ύστερα από μερικές ημέρες και συγκεκριμένα την 27η η Καλαμπάκα και στις 31 του αυτού μηνός η Λάρισα. Στην επίσημη τελετή της Λάρισας παραβρέθηκε και ο επίσκοπος Σταγών Μελέτιος. Επικεφαλής του Ελληνικού στρατού- απελευθερωτές ήταν ο στρατηγός Σκαρλάτος Σούτσος με τους διοικητές των στρατιωτικών μονάδων Κ. Ισχόμαχο και Κ. Χατζηιωάννου.

Σχετικά με την είσοδο του Ελληνικού στρατού στην Καλαμπάκα την ημέρα της απελευθέρωσής της έγραφε ο Λάζαρος Αρσενίου (Καλαμπάκα 1915-Λάρισα 8-11-2018 ) όσα του διηγήθηκαν οι θείοι του.

« Θυμόνταν (οι θείοι του), μόνο ότι ο δρόμος από τα Τρίκαλα έφτανε στον Αϊ-Θανάση και κατευθυνόταν προς τον οικισμό. Σε εκείνο λοιπόν το απροσδιόριστο σημείο- πιθανόν πρόκειται για την οδό Τρικάλων προς οδό Ραμμίδη- ανέμεναν εκείνη τη Μεγάλη για την Καλαμπάκα Μέρα οι κάτοικοί της με τον Επίσκοπο Σταγών, τους ιερείς και τους προύχοντες με τον Κοτσάμπαση Αρσένη Αρσενίου, προπάππο μου.

Περιγραφή της υποδοχής δεν ήταν σε θέση να κάμουν οι θείοι μου. Ούτε ερευνήθηκαν αρχεία, για να βρεθεί σχετική περιγραφή. Υποτίθεται ότι θα έγινε όπως στις άλλες πόλεις της Θεσσαλίας, για τις οποίες είναι γραμμένη από αυτόπτες».

«Πρώτος», αναφέρει ο Λάζαρος Αρσενίου, «έφτασε με υψωμένο το ένδοξο σπαθί του ο Συνταγματάρχης Στυλιανός Παπαθανασίου», καβάλα στο μαύρο του άλογο, «ο σημαιοφόρος να κρατά υψωμένη την Ελληνική Σημαία, οι σαλπιγκτές να παίζουν θριαμβευτικά, η καμπάνα της Μεγάλης μας Εκκλησιάς να χτυπά χαρμόσυνα και οι κάτοικοι να τους επευφημούν σε απερίγραπτη ατμόσφαιρα χαράς μέχρι δακρύων. Η πομπή με τον Επίσκοπο, τους επισήμους, τον σημαιοφόρο με την Ελληνική Σημαία υψωμένη πάντα και με το πλήθος κατευθύνθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό της Παναγίας, όπου ψάλθηκε δοξολογία».

Ένα μήνα αργότερα κατά την περιοδεία του Βασιλιά Γεωργίου Α’ στις απελευθερωμένες Ήπειρο και Θεσσαλία το 1881, ο Μελέτιος υποδέχτηκε στην Καλαμπάκα με άλλους αρχιερείς τον Γεώργιο Α’: « Τρίτη, 29 Σεπτεμβρίου (1881) (…). Τη 6 και 5 ώρα αψίχθημεν δι’ ανωφερών οδών εις το Επισκοπείον ένθα ανέμενον την Α. Μ. ο αρχιερευς,Καλαμβάκας Μελέτιος, ο Μητροπολίτης Λαρίσσης Νεόφυτος, ο Επίσκοπος Τρίκκης Μελέτιος και ο Επίσκοπος Γαρδικίου (Ζάρκου) Γρηγόριος μετά του κλήρου καθώς και ο Β. Επίτροπος Τρικάλων Λυμιτεράκης και ο Δήμαρχος Τρικάλων Κατσίμπεης».

Το 1886 έχουμε και την πρώτη αναφορά για την Καλαμπάκα από τον ταγματάρχη μηχανικού Νικόλαο Θ. Σχινά, του επιτελικού γραφείου του υπουργείου των στρατιωτικών:

« Η υπό των Οθωμανών ούτω κληθείσα μικρά κώμη ή μάλλον χωρίον, κείται επί της θέσεως της αρχαίας πόλεως Σταγών, ήτις πρότερον εκαλείτο Αιγίνιον, ην ο Τίτος Λίβιος μνημονεύει ως σχεδόν απόρθητον. Εν αυτή συνηντήθη ο Καίσαρ μετά του Δομιτίου… Είναι πρωτεύουσα ομωνύμου

επαρχίας, ην απαρτίζουσιν επτά δήμοι και του δήμου Αιγινίου, εις ον ανήκουσι 16 χωρία, έχοντα πληθυσμόν 4670. Οικείται υπό 1020 ψυχών και

έχει 5 εκκλησίας, ων η κατά το έτος 840 κτισθείσα και παρά την μητρόπολιν κειμένη έχει εν τω μέσω άξιον θέας πολυτελή θρόνον υπό εξ βασταζόμενων

στηλών, μητρόπολιν… άφθονα ύδατα. Εν αυτή υπάρχει τηλεγραφείον συγκοινωνούν μετά των Τρικκάλων και ακτινοειδώς μετά των χωρίων Μαυρέλι, Άσπρης Κλησιάς, Βελεμίστι και Μαλακάσι, προς δε και ταχυδρομείον.. Ενταύθα καταλήγει και η εκ Βόλου σιδηροδρομική γραμμή».

Δυστυχώς η χαρά των Καλαμπακιωτών δεν κράτησε για πολλά χρόνια. Το 1897, με την ήττα της Ελλάδας στο Δομοκό, οι Τούρκοι ξαναπατούν το πόδι τους στην Καλαμπάκα. Οι Καλαμπακιώτες πανικόβλητοι, με την κραυγή «έρχεται ο Ετέμ», τρέχουν να κρυφτούν άλλοι στα μοναστήρια των Μετεώρων και άλλοι στα βουνά του Κόζιακα. Η χρονιά αυτή έμεινε στη μνήμη των Καλαμπακιωτών ως η χρονιά της «αντάρας» εξαιτίας των δεινών που υπέστησαν από τους δυνάστες Τούρκους και ιδίως της πείνας που μάστισε τους Καλαμπακιώτες και τους ίδιους τους Τούρκους (Μαροκινούς), καθώς, όπως ομολογούσαν, μη έχοντας τροφές έφαγαν κάθε ζωντανό ακόμη και τα γαϊδουράκια! Με τη χάραξη των νέων συνόρων επανέρχονται στην Ελλάδα οι χώρες, όπως είχε αποφασιστεί με τη συνθήκη του Βερολίνου εκτός απ’ το μαρτυρικό χωριό Πλατάνιστος της επαρχίας μας, όπου οι κάτοικοι έγραψαν σελίδες πατριωτισμού με το Ολοκαύτωμα της 13ης Μαΐου 1898.

Για τη διάρκεια της δεύτερης παρουσίας των Τούρκων στην πόλη μας οι γεροντότεροι αφηγήθηκαν στον συμπατριώτη μας Κώστα Αλεξιάδη χαρακτηριστικά γεγονότα και στιγμές από τη ζωή τους με τους Τούρκους.

Έτσι στον « Πρωινό Λόγο» της 25-3-1978 ο Κώστας Αλεξιάδης, δημοσιεύει συνέντευξη με δυο υπερήλικες, με την Κων/νιά Μπούτη ηλικίας 86 χρόνων από το Καστράκι και με την Ειρήνη Ζαχαράκη από την Καλαμπάκα ηλικία 96 ετών.

Η Κων/νιά Μπούτη αναφέρει γεγονότα της παιδικής της ηλικίας.

-Σας πείραξαν, γιαγιά, οι Τούρκοι;

-Τι να σου πω, παιδάκι μου. Εγώ ήμουν 6 χρόνων. Να σας πω την αλήθεια, δεν μας πείραξαν. Εμείς, έτσι, είχαμε έναν φόβο μέσα μας και φυλαγόμασταν.

Πιο μεγάλη στα χρόνια, αλλά και με μεγαλύτερο ρεπερτόριο, η κυρά Ρήνα Ζαχαράκη, 96 ετών (γεννημένη το 1882), με μειωμένη όραση, αλλά μυαλό τετρακόσια, να τι μου είπε:

-Όταν ήρθαν οι Τούρκοι εδώ το 1896 (;) εγώ ήμουν 13 χρόνων. Υπάρχουν πολλά πράγματα που τα θυμάμαι αρκετά καλά, όπως θυμάμαι και πολλές τούρκικες λέξεις.

Πρώτα απ’ όλα- λέει και γελάει-θυμάμαι το Χότζα που ανέβαινε στο καμπαναριό της παλιάς μας εκκλησίας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου) μια φορά το πρωί και μια τον εσπερινό και προσεύχονταν. Έλεγε κάτι σαν «Ελεήμ Σιαλά», που θα πει «χρόνια πολλά».

Όταν πρωτοήρθαν οι Τούρκοι μέσα δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Έκαψαν τα καλαμπόκια -σιτάρια δεν είχαν πολλοί τότε-, μπήκαν στα σπίτια και πήραν ρούχα, πράματα και το κουκούλι που μεγαλώναμε εμείς τότε στα σπίτια μας. -Εσείς, πού ήσασταν;

-Εμείς ήμασταν όλοι ψηλά στον Κόζιακα στην Κορομηλιά. Μετά στείλαμε ανθρώπους κι ήρθαν σε συνεννόηση με τους Τούρκους και μας δέχτηκαν αυτοί, αφού πρώτα ζήτησαν να τους προσκυνήσουμε!!! Έτσι ήταν τα χρόνια εκείνα.

Όταν γυρίσαμε πίσω αρχίσαμε πάλι τις δουλειές μας· αυτοί ήταν πάλι εδώ.

-Σας πείραξαν ποτέ;

-Δεν θυμάμαι να γινόταν φασαρίες τέτοιου είδους. Εμείς είχαμε τη δική μας ζωή κι αυτοί τη δική τους. Δεν θυμάμαι το όνομα όμως κάποιου, αυτός ήταν πολύ «γραμματισμένος» και φώναζε συνέχεια «πίσω οι Τουρκαλάδες μπροστά οι Ραγιάδες». Αυτόν τον σκότωσαν οι Τούρκοι στην Πουλιάνα.

-Εσάς τις γυναίκες σας πείραξαν οι Τούρκοι;

-Παρ’ όλο που δεν είχαν γυναίκες μαζί τους, δεν μας πείραξαν.

Κυττούσαν όμως τα όμορφα κορίτσια, τα κυττούσαν πολύ…».

Φέτος, 27 Αυγούστου, συμπληρώνονται 140 χρόνια απ’ την ιστορική χρονιά του 1881 που η Καλαμπάκα, όπως και ολόκληρη η Θεσσαλία, ενσωματώθηκε στη μητέρα Ελλάδα.

Ήταν Σάββατο, 27 Αυγούστου 1881, που ο στρατός μας, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Στυλιανό Παπαθανασίου (Καλαμπάκα), έμπαινε ελευθερωτής στην πόλη μας.

Αξίζει να θυμούμαστε και να τιμούμε το γεγονός.

ΠΗΓΗ

View Comments (0)

Leave a Reply

Your email address will not be published.