στην επανάσταση στη Δυτική Στερεά Ελλάδα
Ο Δημήτριος Μακρής (1772 – 1841) ήταν Έλληνας αγωνιστής του 1821.
Γεννήθηκε το 1772 στη Γαβαλού Αιτωλοακαρνανίας (Μακρυνείας). Ήταν μέλος της Φιλικής εταιρείας και ένας από τους ισχυρότερους οπλαρχηγούς του αγώνα στην Δυτική Στερεά Ελλάδα. Πατέρας του ήταν ο καπετάνιος Ευάγγελος Μάκρης, αρματολός του Ζυγού (σημερινή ονομασία Αράκυνθος), που είχε πάρει μέρος στην ελληνική εξέγερση το 1770.
Ήταν αρχικά κλέφτης υπό τον καπετάνιο Γιώργο Σφάλτο, ενώ μετά την δολοφονία του ανέλαβε το πολεμικό του σώμα. Διορίστηκε αρματολός του Ζυγού και δεν συνεργάστηκε ποτέ με τον Αλή Πασά, τον οποίο πάντα εχθρεύονταν. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία λίγο πριν από την επανάσταση και έδωσε το έναυσμα για το ξέσπασμα της επανάστασης στην Δυτική Στερεά Ελλάδα, όταν στις 5 Μαρτίου 1821, με τη μικρή δύναμη 28 ανδρών που είχε συγκεντρώσει, χτύπησε και εξολόθρευσε την Οθωμανική φάλαγγα στην τοποθεσία «Σκάλα του Μαυρομμάτη», αρπάζοντας πλούσια λάφυρα.
Πρωταγωνίστησε στο Μεσολόγγι, όπου στην έξοδο οδήγησε την αριστερή πτέρυγα της φρουράς.
Διακρίθηκε επίσης στο Αγρίνιο και στο Αιτωλικό, και ακολούθησε αργότερα τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Το 1823 πήρε δίπλωμα στρατηγού.
Από το Ναύπλιο, όπου πήγε μετά την πτώση του Μεσολογγίου, ακολούθησε τον Καραϊσκάκη στην εκστρατεία του για την απελευθέρωση της Στερεάς Ελλάδας, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές μάχες. Μετά το θάνατο του Καραϊσκάκη, συνέχισε μόνος του τον Αγώνα, όταν σχεδόν όλοι οι καπετάνιοι της Στερεάς είχαν προσκυνήσει.
Στην Εθνοσυνέλευση του Άργους το 1831 εκλέχθηκε πληρεξούσιος Ζυγού, ενώ αργότερα προτίμησε να παραμείνει έξω από τα πολιτικά και τις στρατιωτικές διακρίσεις.
Χαρακτηριστικό της ποιότητας του χαρακτήρα του είναι το ακόλουθο περιστατικό: Όταν ο νεαρός βασιλιάς Όθων του προσέφερε τη θέση του υπασπιστή του, ο Μακρής αρνήθηκε με την παρακάτω φράση: «Μεγαλειότατε δεν ξέρω εγώ να τσακάω (διπλώνω) τη μέση μου».
Επέστρεψε στο Μεσολόγγι, διέκοψε την ανάμειξή του με το δημόσιο βίο και ασχολήθηκε με τη γεωργία. Απεβίωσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Γαβαλού, το 1841.
Ιστορικά κειμήλια
Στο μουσείο του Δημαρχείου του Μεσολογγίου βρίσκονται πολλά από τα όπλα του Δημητρίου Μακρή. Επίσης, το μακρύκανο “ΜΑΥΡΟ” καριοφίλι του Στρατηγού, έπειτα από παραχώρηση για φύλαξη και έκθεση στον ίδιο χώρο από τα αδέλφια (Γεώργιο-Δημήτριο) Μακρή, τρισέγγονα του Στρατηγού και άλλα πολλά προσωπικά του αντικείμενα:
• Το ξίφος που φορούσε στην έξοδο του Μεσολογγίου είναι πατροπαράδοτο της οικογένειάς του και χρονολογείται από τον παλιό αρματολό καπετάν Τσούστο, που πέθανε το 1732.
• Το δε τουφέκι του, τον ξακουστό Λιάρο, το ασημένιο καριοφίλι, μνημονεύει ο ποιητής της επανάστασης Σποντής με τα εξής λόγια:
Ο ΛΙΑΡΟΣ
Τούρκικα έστρωνες κουφάρια
εις τον πύρινόν σου δρόμον
εις τους χρόνους της σκλαβιάς μας
το τουφέκι σου ο Λιάρος
έσπειρε παντού τον τρόμον.