Στη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία της χώρας μετά το Άγιο Όρος, η πιο σημαντική γιορτή της Χριστιανοσύνης αποκτά μοναδικό χαρακτήρα!
Πάσχα των Ελλήνων. Άγιο Πάσχα. Συνυφασμένο με τη θρησκευτική έννοια της Ανάστασης, αλλά και με την ανάταση των ψυχών και την ανοιξιάτικη αναγέννηση της φύσης, σηματοδοτεί ποικιλοτρόπως την ανθρώπινη ολοκλήρωση.
Ως ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα της Χριστιανοσύνης, το Πάσχα γιορτάζεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας, με αρκετούς διαφορετικούς τρόπους από περιοχή σε περιοχή. Το πιο φαντασμαγορικό και μεγαλοπρεπές, λ.χ., είναι στην Κέρκυρα. Συνιστά από μόνο του ένα άλλο Πάσχα, δηλαδή, ωθώντας κι εμένα να βρεθώ αρκετές φορές εκεί, ώστε να το βιώσω από πρώτο χέρι. Πριν λίγα χρόνια, όμως, θέλησα να ζήσω ένα διαφορετικό Πάσχα.
Αυτό που αναζητούσα ήταν ένα Πάσχα πιο ορθόδοξο, πιο γαλήνιο, πιο κατανυκτικό. Κάτι που στην Ελλάδα μπορείς να βρεις μόνο σε δύο μέρη: ή στο Άγιο Όρος ή στα Μετέωρα. Αποφάσισα λοιπόν υπέρ των Μετεώρων, οδεύοντας προς τη δεύτερη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία της χώρας. Την οποία χαρακτηρίζουν, φυσικά, οι τεράστιοι, επιβλητικοί και απόκοσμοι βράχοι, που έχουν αναγνωριστεί ως Διατηρητέο και Προστατευόμενο Μνημείο της Ανθρωπότητας από την UNESCO. Σύμφωνα με τους γεωλόγους που τους έχουν μελετήσει δημιουργήθηκαν πριν από περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια, όταν η θάλασσα που κάλυπτε τότε την περιοχή άρχισε να υποχωρεί.
 |
 |
Στα μοναστήρια των Μετεώρων
Το μοναδικό θέαμα των Μετεώρων κόβει την ανάσα όταν το αντικρίζεις, κυρίως από πίσω, βέβαια, όταν δηλαδή χωθείς ανάμεσά του –και λιγότερο από την μεριά που το βλέπουμε συνήθως, περνώντας από την Καλαμπάκα. Είχα έρθει και πολύ παλιά εδώ και είχα ανέβει στα μοναστήρια με το παραδοσιακό καλάθι, το οποίο είχε αντικαταστήσει το ακόμα παλιότερο δίχτυ. Μάλιστα, μας φιλοξένησαν στις μονές και για ένα ή δύο βράδια, μιας και το πηγαινέλα δεν ήταν καθόλου εύκολο και τα ξενοδοχεία της Καλαμπάκας ήταν ακόμα ελάχιστα. Κοιτώντας αυτούς τους βράχους, καταλαβαίνεις τι οδήγησε τους μοναχούς, πριν 1.000 χρόνια, να αναζητήσουν εδώ την απομόνωση.
Στις μέρες μας λειτουργούν έξι μονές: του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (ή Μεγάλο Μετέωρο) και οι Βαρλαάμ, Ρουσσάνου, Αγίας Τριάδας και Αγίου Στεφάνου. Πιο εύκολη στην πρόσβαση είναι η τελευταία, μιας και το αυτοκίνητο φτάνει ως την είσοδό της. Πιο ενδιαφέρον από την άποψη των εκθεμάτων, αλλά και πιο δύσκολα προσβάσιμο, το Μεγάλο Μετέωρο χρειάζεται καμιά εικοσαριά λεπτά περπάτημα αφού αφήσετε το αυτοκίνητο, περιλαμβάνοντας ανέβα-κατέβα σε 300 σκαλοπάτια σκαμμένα στον βράχο. Χτίστηκε πριν από το 1380 από τον Άγιο Αθανάσιο και βρίσκεται στην ψηλότερη κορυφή των Μετεώρων (613 μέτρα). Εκεί λειτουργούν και διάφορα μουσεία, οστεοφυλάκιο, αίθουσα μαγειρείου με παλιά σκεύη και πολλές ενδιαφέρουσες εκθέσεις, με ανεκτίμητης αξίας ιστορικό υλικό (τηλ. 2432022278).
Πολύ ενδιαφέρουσα, ασφαλώς, είναι και η μονή Βαρλαάμ –η δεύτερη μεγαλύτερη των Μετεώρων. Τη δημιούργησε ο μοναχός Βαρλαάμ τον 14ο αιώνα και θα ανεβείτε σχετικά εύκολα τα 195 σκαλοπάτια προς τα εκεί. Στα δεξιά θα συναντήσετε το νοσοκομείο, το παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων, το καθολικό και τον πύργο, ενώ στα αριστερά την τράπεζα, τον μικρό ναό των Τριών Ιεραρχών, την εστία, τα κελιά, τον ξενώνα κι ένα τεράστιο βαρέλι από τον 16ο αιώνα (τηλ. 2432022277).
Μην παραλείψετε ωστόσο τη μονή του Αγίου Στεφάνου, αφιερωμένη στον γυναικείο μοναχισμό: είναι από τις ωραιότερες και όλα της τα κτήρια είναι ανακαινισμένα. Διαθέτει σκευοφυλάκιο, μαγειρείο, ξενώνα, βιβλιοθήκη, αρχονταρίκι, εργαστήριο αγιογραφίας, καλλιγραφίας, ραπτικής και χρυσοκέντησης, καθώς και παρασκευαστήρια θυμιάματος, κεριού και άλλων εργόχειρων (τηλ. 2432022279). Από εδώ ψηλά το βλέμμα μου χάθηκε στον θεσσαλικό κάμπο, με τον Πηνειό να τον «χαρακώνει» με τη δική του λαμπερή λεπίδα και την Πίνδο να θωρεί από ψηλά αγέρωχη.
 |
 |
Αιώρηση ανάμεσα στον ουρανό και στη γη
Δεν γίνεται να μην υποκλιθείς απέναντι στο λίθινο «δάσος» των Μετεώρων, που είναι τόσο μοναδικό στον κόσμο. Όπως βέβαια και σε εκείνους τους πρώτους ασκητές, όσους ήρθαν εδώ αιώνες πριν, αποφασισμένοι να αιωρηθούν ανάμεσα στον ουρανό και στη γη. Αναρωτιέμαι αν κατάφεραν πράγματι να επικοινωνήσουν με το θείο.
Σε κάθε περίπτωση, τα Μετέωρα τα ζεις με όλες σου τις αισθήσεις. Το Πάσχα, ειδικά, δίπλα στο δέος των απόκρημνων βράχων και στη συγκλονιστική θέα, προστίθενται και τα σήμαντρα με τα τάλαντα, καθώς ηχούν πένθιμα στα αυτιά σου όλες τις μέρες του θείου δράματος. Όπως βέβαια και τα λιβάνια, τα κεριά –τα οποία και πλάθονται, μα και καίγονται– ή οι πασχαλιές, που συμβάλλουν με το θεσπέσιο άρωμά τους και το τόσο ταιριαστό τους χρώμα.
Κρεμασμένος λοιπόν κι εσύ ανάμεσα σε γη και ουρανό, όπως και οι πρώτοι μοναχοί, θα βιώσεις εδώ και τη Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση με κατάνυξη και βαθιά θρησκευτικότητα, ανάμεσα σε λιτές εκκλησίες, εκπληκτικές αγιογραφίες και ψαλμωδίες υπερβατικού χαρακτήρα. Μπορεί τα Χριστούγεννα να περικλείουν το χαρμόσυνο μήνυμα της γέννησης του Ιησού, όμως η πεμπτουσία της Ορθόδοξης πίστης βρίσκεται στο Πάσχα –με το πλήρες ξετύλιγμα του θείου δράματος, τον σταυρικό θάνατο του Κυρίου και τη γιορτινή του Ανάσταση.
Και είναι ακριβώς γι’ αυτό που θα ζήσετε ένα τόσο μυσταγωγικό Πάσχα ερχόμενοι στα Μετέωρα, ανάμεσα στους απόκοσμους πέτρινους βράχους που δείχνουν λες και «αγκαλιάζουν» την Καλαμπάκα: μοιάζουν σαν να εκπέμπουν σεβασμό, ταπεινότητα και αγιοσύνη, στοιχεία αλληλένδετα με τη βαθύτερη ουσία τούτων των ημερών.
 |
 |
Το πασχαλινό τελετουργικό
Στα Μετέωρα, το τελετουργικό της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκινά στις 7 το απόγευμα και τελειώνει στις 9.30 το βράδυ. Τη νύχτα της Ανάστασης, πάλι, αρχίζει στις 9, με το «Χριστός Ανέστη» να έρχεται μεσάνυχτα. Τότε ανοίγουν και οι πόρτες των μοναστηριών για όσους επιθυμούν να φύγουν. Για όσους παραμένουν, όμως, η σχετική λειτουργία εξακολουθεί μέχρι τις 01.30. Τα παντελόνια απαγορεύονται στις γυναίκες, αλλά υπάρχουν φούστες που σας δίνουν να φορέσετε πάνω από αυτά.
Ξεκίνημα από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, με προεξάρχουσα την Ιερά Μονή Βαρλαάμ, για την ακολουθία του Μυστικού Δείπνου και των Παθών. Με τις 12 ευαγγελικές περικοπές να εξιστορούν την πορεία του Ιησού προς τον Γολγοθά, συγκλονίζοντας με το «ηλί ηλί λαμά σαβαχθανί» και το «τετέλεσθαι» του Θεανθρώπου.
Ακολουθεί η πένθιμη Μεγάλη Παρασκευή, η οποία αρχίζει με τον διακριτικό στολισμό των Επιταφίων (εδώ χωρίς το κουβούκλιο που συναντάμε συνήθως στις υπόλοιπες εκκλησιές της χώρας), για να φτάσει στην κορύφωση με τη «ζωή εν τάφω» και το «ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατό μου τέκνο». Τα σήμαντρα ηχούν πένθιμα, σχεδόν απόκοσμα, ενώ το τελετουργικό ολοκληρώνεται με την περιφορά των Επιταφίων από τους πιστούς των ενοριών Οσίων Μετεωριτών Πατέρων της Καλαμπάκας, Αγίου Βησσαρίωνα, Κοίμησης της Θεοτόκου και Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης.
Το βράδυ της Ανάστασης η λειτουργία αρχίζει στις 9, όπως είπαμε. Τα μεσάνυχτα, μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», οι καμπάνες αρχίζουν να ηχούν χαρμόσυνα και όλοι ανταλλάσσουν ευχές σε κλίμα γιορτής. Την Κυριακή της Λαμπρής, τέλος, σειρά λαμβάνουν τα πασχαλιάτικα ήθη και έθιμα –τα «πασχαλόγιορτα», όπως τα λένε στην περιοχή. Με τις αυλές να μοσχομυρίζουν ευλογημένη τσίκνα (μοιάζει σαν σπονδή στα ουράνια), με τον οβελία να έχει την τιμητική του, με κόκκινα αυγά, χορούς και τραγούδια να κρατούν μέχρι και το απόγευμα.
Και άλλα πολλά, στην Πασχαλινή Καλαμπάκα
Ανεβαίνοντας στα Μετέωρα θα δείτε κρεμασμένα διάφορα μαντήλια στα δεξιά σας, σε μια σχισμή λαξεμένη από τη φύση στον βράχο. Προσπαθήστε να βρεθείτε εκεί την ώρα που οι νέοι της περιοχής, ζωσμένοι εκατοντάδες μαντήλια και τάματα πιστών στη μέση, σκαρφαλώνουν με τριχιές προκειμένου να τα κρεμάσουν, παίρνοντας πίσω τα περσινά. Τα οποία μοιράζουν ως φυλαχτό στους προσκυνητές, κατεβαίνοντας.