Η Καλαμπάκα κάθε χρόνο υποδέχεται ένα τουριστικό τσουνάμι το οποίο στηρίζει αποφασιστικά την τοπική οικονομία το παραγόμενο προϊόν της οποίας εξαρτάται πλέον αποκλειστικά από αυτό το τσουνάμι επισκεπτών. Αυτό βεβαίως αποτελεί θετικό μετρήσιμο στοιχείο τόσο για την τοπική κοινωνία, όσο και για την τοπική οικονομία.
Ωστόσο απαιτεί και υψηλό κόστος συνολικά για τον τόπο μας καθώς οι κοινωνικο-πολιτιστικές επιπτώσεις και τα αλλοιωτικά φαινόμενα επηρεάζουν την φυσιογνωμία του χάνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθώς μετασχηματίζεται σε μέσον ικανοποίησης των καταναλωτικών και άλλων ενστίκτων που κουβαλούν μαζί τους οι επισκέπτες. Ως προς αυτό χρειάζεται προσοχή και επαγρύπνηση όλων μας ούτως ώστε να πετύχουμε την επιβράδυνση ή καλύτερα την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πως συμβαίνει μια τέτοια διαδικασία. Εξαιτίας διαφόρων αιτιών, οι κοινωνικοί χώροι υποδοχής τουριστικού ρεύματος αποτελούν και το πιο αδύναμο συμβαλλόμενο μέρος στις σχέσεις αλληλεπίδρασης με τους φιλοξενούμενούς τους και με τους τοπικούς φορείς παροχής υπηρεσιών. Οι αρνητικές επιπτώσεις που ανακύπτουν είναι σοβαρές καθώς ο μαζικός τουρισμός φέρνει αλλαγές στα συστήματα αξιών και συμπεριφοράς και για αυτόν το λόγο απειλείται η γηγενής ταυτότητα. Επιπλέον, οι αλλαγές συχνά συμβαίνουν στη δομή της κοινωνίας, στις οικογενειακές σχέσεις, στους συλλογικούς παραδοσιακούς τρόπους ζωής, στον τομέα της ηθικής και ασφάλειας.
1. Εμπορευματοποίηση των τοπικών πολιτιστικών αξιών
Ο τουρισμός, στην περίπτωση που ο χώρος υποδοχής δεν θωρακιστεί, μπορεί να μετατρέψει τον τοπικό πολιτισμό και τα στοιχεία του σε απλά καταναλωτικά προϊόντα. Αν ατονήσουν οι παραδόσεις, τα τοπικά ήθη και έθιμα και δεν προστατευθούν εμβληματικοί χώροι, πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία ο τόπος μας κινδυνεύει να τυποποιηθεί μέσα στην όλη διαδικασία ικανοποίησης των τουριστικών επιθυμιών και έτσι να συρθεί στα δικά τους κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δεδομένα και πρότυπα χάνοντας την αξία που έχει.
2. Προσαρμογή στις τουριστικές απαιτήσεις
Στην Ελλάδα υπάρχουν τουριστικές περιοχές που δέχθηκαν να μετεξελιχθούν σε χώρους όπου οι τουρίστες ικανοποιούν τις ποιο μύχιες επιθυμίες και ένστικτα. Φυσικά είναι μια επιλογή που την έκαναν εν ονόματι του κέρδους, αλλά τώρα χτυπάνε το κεφάλι τους καθώς απώλεσαν την ταυτότητα του τόπου τους. Επίσης οι τουρίστες επιθυμούν αναμνηστικά δώρα, καλλιτεχνικές δημιουργίες, πολιτιστικές εκδηλώσεις και οι επαγγελματίες για να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση αλλάξουν το σχεδιασμό των προϊόντων τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των επισκεπτών παράγοντας προϊόντα και υπηρεσίες εντελώς ξένα προς την τοπική παράδοση. Η πολιτιστική διάβρωση κατά τη διαδικασία εμπορευματοποίησης των πολιτιστικών αγαθών, και γενικότερα της κοινωνικής και πολιτιστικής ταυτότητας σ΄ αυτήν την περίπτωση είναι δεδομένη.
Λόγω του γεγονότος ότι ο τουρισμός αφορά τη μετακίνηση ανθρώπων σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες και την καλλιέργεια κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα σε άτομα τα οποία διαφορετικά δεν θα συναντιόνταν, παρουσιάζονται πολιτιστικές αντιθέσεις ως αποτέλεσμα των διαφορών που διακρίνουν τους πολιτισμούς, τις εθνικές και θρησκευτικές ομάδες, τις αξίες, τον τρόπο ζωής, τις γλώσσες και τα επίπεδα ευημερίας.
Οι τουρίστες συχνά από άγνοια ή απροσεξία, δεν εκτιμούν τα τοπικά έθιμα και τις ηθικές αξίες. Τέτοια παραδείγματα συμπεριφοράς περιοχών απέναντι στον τουρισμό υπάρχουν πολλά. Η Καταλονία λ.χ αποτελούσε ανέκαθεν μια παγκόσμια δύναμη στην τουριστική βιομηχανία. Εντούτοις, προώθησε ένα είδος τουρισμού βασισμένο στον ήλιο, τη διασκέδαση και τα ποτά. Το είδος των ανθρώπων που επισκέπτονται τη χώρα αποζητούν μόνο αυτά τα στερεότυπα και δεν ενδιαφέρονται για τις τοπικές αξίες. Αυτοί είναι άνθρωποι οι οποίοι στη χώρα τους δεν θα φώναζαν ποτέ μέσα στο δρόμο, δεν θα έπιναν αλκοόλ όλη μέρα ή δεν θα έσπαγαν τις βιτρίνες καταστημάτων, κάτι που το πράττουν στον τόπο που επισκέπτονται καθώς καταφέρνουν να τον προσαρμόσουν στα δικά τους χαρακτηριστικά. Μήπως αυτό θέλουμε να επιτύχουμε και εμείς;
3. Φυσικές επιρροές που προκαλούν κοινωνικό άγχος
Οι φυσικές επιρροές που ασκεί ο αυξανόμενος τουρισμός σε έναν προορισμό προκαλούν κοινωνικό άγχος, καθώς επηρεάζουν την τοπική κοινωνία. Επίσης η πολιτιστική υποβάθμιση, η ζημία στην πολιτιστική κληρονομιά προκύπτει και από άλλες συμπεριφορές των τουριστών όπως βανδαλισμοί, ρύπανση, παράνομη αφαίρεση στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλαγή του ιστορικού τοπίου που περιβάλλει την περιοχή κ.λ.π.
Αντιπαραθέσεις μπορούν να προκύψουν όταν το τοπικό φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό απόθεμα καλείται να υπηρετήσει τυφλά τον τουρισμό χωρίς να λαμβάνονται μέτρα προστασίας και διαφύλαξης της ταυτότητας και τις αλλοιώσεις που επέρχονται
4. Εγκληματικότητα
Το ποσοστό εγκληματικότητας τυπικά αυξάνεται με την αύξηση και την αστικοποίηση μιας περιοχής. Η αύξηση του μαζικού τουρισμού συνοδεύεται συχνά από αυξημένη εγκληματικότητα. Η παρουσία ενός μεγάλου αριθμού τουριστών που διαθέτουν για ξόδεμα πολλά λεφτά και συχνά κουβαλούν τιμαλφή όπως κάμερες και κοσμήματα, έλκει περισσότερο τους εγκληματίες και συνεπάγεται δραστηριότητες, όπως ληστείες ή εμπόριο ναρκωτικών. Επιπλέον, αν και ο τουρισμός δεν είναι η αιτία για σεξουαλική εκμετάλλευση, παρόλα αυτά παρέχει εύκολη πρόσβαση σε αυτήν.
5. Υποβαθμισμένοι όροι εργασίας και απασχόλησης
Μελέτες δείχνουν πως αρκετές θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα χαρακτηρίζονται από ανεπαρκείς όρους εργασίας και απασχόλησης: πολλές ώρες εργασίας, ασταθής απασχόληση, χαμηλοί μισθοί, ανεπαρκής κατάρτιση και ελάχιστες προοπτικές για περαιτέρω ανέλιξη. Επιπρόσθετα, οι εξελίξεις στον τομέα των ταξιδιών και του τουριστικού εμπορίου (φιλελευθεροποίηση, πολύ σκληρός ανταγωνισμός) φαίνεται πως ενισχύουν την τάση για πιο αβέβαιους και εύκαμπτους όρους απασχόλησης. Συχνά τα παιδιά προσλαμβάνονται για τέτοιες δουλειές, διότι θεωρούνται φτηνό και εύκαμπτο εργατικό δυναμικό.
Συμπέρασμα
Είναι σαφές ότι τα παραπάνω ζητήματα τίθενται ποια επιτακτικά και σε τοπικό επίπεδο. Και το ερώτημα που τίθεται είναι πως απαντάμε απέναντι σ΄ αυτά τα ζητήματα καθώς αν δεν αντιδράσουμε κινδυνεύουμε να χάσουμε σταδιακά την ταυτότητά μας. Άρα το συγκριτικό μας πλεονέκτημα που προκαλεί τουριστικό ενδιαφέρον. Ήδη τα φαινόμενα είναι εμφανή και αν δεν αντιμετωπιστούν θα έχουν τραγικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία.
Άρα η προστασία απέναντι στα αλλοιωτικά φαινόμενα αποτελεί την καλύτερη ασπίδα αυτοπροστασίας της τοπικής οικονομίας κι οι πρώτοι που οφείλουν να συστρατευτούν στην προσπάθεια θωράκισης έναντι των κινδύνων είναι οι επαγγελματίες του τουριστικού κλάδου.
Όσοι πιστεύουν πως ο τόπος μας, το φυσικό και πολιτιστικό του απόθεμα, πρέπει να υπηρετήσει τον μαζικό τουρισμό και πως δεν χρειάζεται προστασία και θωράκιση από τα αλλοιωτικά φαινόμενα, πρέπει να ξέρουν ότι αποτελούν τους ναρκοθέτες του μέλλοντός του!! Η επιχειρηματικότητα και γενικότερα η οικονομία δεν μπορεί και δεν πρέπει να κατισχύσουν της ιστορίας, της παράδοσης και της πνευματικότητας των ΜΕΤΕΩΡΩΝ!!