Παραδόσεις και θρύλοι
Η αλήθεια είναι ότι η κρίση που περνά η χώρα και η ελληνική κοινωνία δεν αφήνει πολλά περιθώρια για άλλες ενασχολήσεις πλην εκείνων που σχετίζονται με το πώς το κάθε νοικοκυριό θα καταφέρει να σταθεί όρθιο οικονομικά και ψυχοσωματικά και να συνεισφέρει στην υπέρβασή της ως συλλογική προσπάθεια.
Να όμως που υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που ακριβώς μέσα α΄ αυτήν την δύνη αναζητούν απαντήσεις στα σημερινά ατομικά και συλλογικά αδιέξοδα αναζητώντας και περπατώντας στα χνάρια της τοπικής ιστορίας εν πολλοίς άγνωστη αν κρίνω και από την δική μου λειψή, όπως αποδεικνύει το παρόν ρεπορτάζ, ενημέρωση.
Ωστόσο, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, «γηράσκουμε αεί διδασκόμενοι» και αυτή η παρουσία μας στον Άγιο Δημήτριο (Τσούγκουρο) προς αναζήτηση του μονυδρίου της Ζωοδόχου Πηγής, μας διδάσκει, καθώς λίγο ανασκάλευμα χρειάζεται για να αποκαλυφθεί η ιστορία σε όλο της το μεγαλείο.
Η Αφορμή για την επίσκεψη
Από καιρό τώρα ο Αποστόλης Γκαντέλας επέμενε να επισκεφθούμε το χωριό Άγιος Δημήτριος (Τσούγκουρο) για να εξερευνήσουμε την περιοχή ως προς την ανάδειξη των στοιχείων που άφησαν πίσω τους οι Βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί χρόνοι αποτέλεσμα των έργων των χειρών και του πνεύματος μεγάλων πνευματικών αναστημάτων που από τον 10ο αιώνα περπάτησαν την αγιασμένη γη της Αγίας Λιθοπόλεως.
«..Πάμε να βρούμε το μονύδριο της Ζωοδόχου Πηγής στο Τσούγκουρο..», επέμενε για πολύ καιρό, με την αφεντιά μου να βρίσκει προφάσεις, εν αμαρτίες, θα έλεγα, για να το αναβάλλει λέγοντάς του πως τέτοιο μονύδριο δεν απαντάται σε καμία γνωστή ιστορική πηγή.
«..Βρε πάμε και θα δεις …, ποια ιστορική πηγή, εδώ υπάρχουν μαρτυρίες, θρύλοι, παλιές κιτρινισμένες φωτογραφίες …», επέμενε εκείνος φορτικά ώσπου μια μέρα αποφασίζω να του κάνω το χατίρι και νάμαστε στον Άγιο Δημήτριο με μια ομάδα φίλων, μόνιμων κατοίκων του οικισμού, να μας αναμένουν προκειμένου να αντλήσουμε πληροφορίες για το άγνωστο μονύδριο της Ζωοδόχου Πηγής.
Την ζώσα πηγή άντλησης ιστορικών στοιχείων, οι Ντόβας Ιωαννης, Τσικέλης Ιωάννης, Ντόβας Αθανάσιος, Καρακώστας Βασίλειος, Μέκρας Στυλιανός και Στέφανος Καρακώστας, που μας υποδέχθηκαν με χαρά μια και για πρώτη φορά, όπως μου τόνισαν,κάποιοι ενδιαφέρθηκαν να ασχοληθούν με το χωριό τους και την ιστορία του.
Προσκυνήσαμε στην εικόνα του Αγίου Δημητρίου και καθώς το απόγιομα του Οκτωβρίου ήταν ασυνήθιστα γλυκό, καθίσαμε στους πάγκους που βρίσκονται στην αυλή του Ναού και εκεί αρχίζουμε να πιάνουμε τον μίτο της Αριάδνης της τοπικής ιστορίας και παράδοσης ακούγοντας πολλά και εντελώς άγνωστα, ομολογώ, ιστορικά στοιχεία για την περιοχή επικεντρώνοντας στο άγνωστο μονύδριο της Ζωοδόχου πηγής που όπως διαπιστώσαμε, ανεβαίνοντας στον βράχο που μας υπέδειξαν, βρίσκεται σε μια από τις πολλές σπηλιές σε ύψος 20 – 30 μέτρων.
Παραδόσεις – θρύλοι για το μονύδριο
Την κουβέντα για το μονύδριο της Ζωοδόχου πηγής ανοίγει ο μπάρμπα Γιάννης Τσικέλης : «…στον βράχο εκείνον κει που βλέπς είναι μια σπηλιά, έχουν πολλές σπηλιές τα βράχια εδώ, αλλά εκεί είναι η σπηλιά της Παναγίας…
_Της Παναγίας των βράχων, παρεμβαίνει ο μπάρμπα – Θανάσης Ντόβας.
«..Λοιπό….οοον, είναι ψλά χαμπλά καμιά εικοσαριά με τριάντα μέτρα ύψος και είναι δύσκολο ν’ ανέβς, θέλι να το λέει η καρδούλας, να είσι ψύχραιμος..», συμπληρώνει ο μπάρμπα – Γιάννης και συνεχίζει :
«…Το 1986 ή το ’87, αν θυμάμαι καλά ανέφκαν ο παπά – Λιούλιος (Χρήστος Λιούλιος- ιερέας του χωριού) και πολλοί χωριανοί και έκαναν λειτουργία μπροστά στην εικόνα της Παναγιάς που είναι ζωγραφισμένι στον βράχο (αγιογραφία Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής). Όμως πριν, αν δεν κάνου λάθους το ’86- 87 είχαν έρθει ιδώ και έψαχναν για την Παναγία (το σπηλαιώδες μονύδριο της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής ) δύο αδέλφια καλόγεροι, απ΄ την Αχλαδέα ήταν νομίζω, (πρόκειται για πολύ γνωστούς μοναχούς που μονάζουν στην Σιμωνόπετρα του Αγίου Όρους ) και αυτοί είχαν ανέβει απαν …
_Τι ξέρατε εσείς για την «Παναγία των βράχων», όπως την είπατε ; Τον ρωτάω.
«..Εγώ άκουγα τους παππούδες που μολογούσαν ότι η εικόνα της Παναγιάς την ανέβαζαν απάν στον βράχο και αυτήν κατέβαινε οπότε έφτιαξαν την εκκλησία της Ζωοδόχου πηγής λίγο ποιο κάτ απ΄την σπηλιά, εκεί που έβρισκαν την εικόνα. Εκεί βέβαια, όπως μας έλεγαν οι παππούδες, ήταν παλιά εκκλησία, ωραία, πετρόκτιστη, με σκεπή από πλάκες, που καταστράφκι, εμείς δεν την θυμάμαστε.
Την εικόνα αυτή της Παναγίας (1875 η χρονολογία της )την έχουμε φυλαγμένη εδώ, στον Άη Δημήτρη, μέσα στο σκευοφυλάκιο, στο προσκυνητάρι έχουμε άλλη, ίδια με την Αγιογραφία που υπάρχει στη σπηλιά. Την βγάλαμε φωτογραφία και μας την ζωγράφισε ολόιδια ο αγιογράφος …
_Υπήρχαν κάποια έθιμα μπάρμπα – Γιάννη ; Ρωτάω.
«..Πως δεν υπήρχαν …., κάθε23 Αυγούστου την γιορτάζαν την Παναγία (μιλάει για την απόδοση της κοιμήσεως της Θεοτόκου) και μάλιστα ανέβαιναν και κρέμαγαν μαντήλια, όπως στον Καστράκι (αναφέρεται στο έθιμο των Καστρακινών να κρεμάνε μαντήλια στο σπηλαιώδες μονύδριο του Άη Γιώργη – μαντηλά ) και να κάνουν τάματα στη χάρη της.
Εκεί ( στο σπήλαιο όπου το μονύδριο της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής ) το χωριό στον πόλεμο του ’40 έκρυψε, τρόφιμα, πράγματα για να μην τα βρουν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, κρύφτηκαν άνθρωποι …».
Τόσο ο μπάρμπα – Γιάννης Τσικέλης, όσο και ο Μπαρμπα – Θανάσης Ντόβας κάνουν λόγο για ακόμα δύο ναούς που υπήρχαν στο ευρύτερο βραχώδες σύμπλεγμα, την εκκλησία των τυφλών, όπου σώζονται τα ερείπια και κάποιες πέτρες του ναού καθώς τις άλλες της πήρανε, και μια ακόμα που δεν μπορούν να προσδιορίσουν το ακριβές σημείο.
Η επίσκεψη στο σπηλαιώδες Μονύδριο της Παναγιάς Ζωοδόχου Πηγής
Μετά το πέρας της κουβέντας μαζί με τον Αποστόλη Γκαντέλα, τη συνοδεία του Στέφανου Καρακώστα τραβήξαμε για τον βράχο της Παναγιάς που βρίσκεται ένα με δύο χιλιόμετρα από το χωριό μέσα σε πυκνό δάσος δρυός.
Σε λίγο φτάσαμε στον νεότερο ναό της Ζωοδόχου Πηγής που, όπως μας τόνισε ο μπάρμπα – Γιάννης, κτίστηκε πάνω σε παλιότερο και αφού ανάψαμε ένα κεράκι στη χάρη της Παναγιάς των «βράχων» περάσαμε το ρέμα που κατέρχεται μεταξύ του βράχου και του ναού και ανηφορήσαμε στο ξέφωτο αντικρίσαμε το σπήλαιο όπου το μονύδριο επί του οποίου οι κάτοικοι τοποθέτησαν ένα λευκό σταυρό ενώ υπάρχουν ίχνη (ξύλινος δοκός) που δείχνει ότι μάλλον η σπηλιά φράζονταν από ξύλινο πλέγμα με λάσπη που προστάτευε από τις καιρικές συνθήκες.
Βέβαια δεν αποτολμήσαμε να ανέλθουμε, περιοριζόμενοι στη φωτογράφηση και να δούμε φωτογραφικό υλικό από παλαιότερη ανάβαση (1986-87) μιας ομάδας κατοίκων (Ευθύμιος Καραθανάσης – 96 ετών σήμερα, Παπαστεφάνου Στέφανος – ψάλτης, και οι νεαροί, τότε, Δημήτριος Μ. Γιαννάκης, Αθανάσιος Μέλιος και Γεώργιος Μ. Τσικέλης ) με επικεφαλής τον Ιερέα, αείμνηστο Παπά – Χρήστο Λιούλιο πατέρα του ιερέα Παναγιώτη Λιούλιου που ιερουργεί στον ναό Αγίου Γεωργίου Περιστέρας.
Φωτογραφίες:
