24 Αυγούστου 1824. Η ναυμαχία μεταξύ Κω και Αλικαρνασσού

24 Αυγούστου 1824 – Ο Ελληνικός στόλος υπό τον Μιαούλη συγκρούεται με τον Τουρκο-Αιγυπτιακό υπό τον Τοπάλ πασά σε μια αμφίρροπη ναυμαχία μεταξύ Κω και Αλικαρνασσού όπου όμως αποδεικνύεται η ναυτοσύνη και η ικανότητα των Ελλήνων.

Η Κως και η Ρόδος αποτελούσαν εκείνη την περίοδο (1824 )το καταφύγιο του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου στις ναυτικές επιχειρήσεις. Ύστερα απ’ την καταστροφή των Ψαρών  (20 Ιουνίου) ο Χοσρέφ Καπιτάν Πασάς ή Τοπάλ Πασάς, για να αποφύγει την πίεση του Ελληνικού στόλου, που άρχισε τη δράση του με τα πυρπολικά, έπλευσε στην Κω. Εκεί, ανάμεσα στα ακρωτήρια Σκανδάριο της Κω και Τερμέριο ή Αλικαρνασσού, γύρω στα μέσα Αυγούστου, ενώθηκε ο Τουρκικός με τον Αιγυπτιακό στόλο  του Ιμπραήμ Πασά. Αποβιβάστηκαν, λοιπόν, στο νησί της Κω τα Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα για να ξεκουραστούν, ενώ διατάχθηκαν τα τουρκικά φορτηγά πλοία ν’ ανεφοδιαστούν με νερό και τρόφιμα. Οπότε ανοίχτηκαν υποχρεωτικά οι φτωχές αποθήκες των Κώων για την εξοικονόμηση των αναγκαίων τροφών.

Στο μεταξύ ετοιμάσθηκε από τους Έλληνες δεύτερη ισχυρή μοίρα στην Ύδρα, της οποίας η αρχηγία ανατέθηκε στον Μιαούλη. Η μοίρα απέπλευσε από την Ύδρα την 10η Αυγούστου και την 14η κάτω από το Σούνιο συνενώθηκε με τα σπετσιώτικα πλοία. Από εκεί έπλευσαν προς νότο και την 21η αγκυροβόλησαν στους Λειψούς, πλησίον της Πάτμου.

Κατά την 24η συγκεντρώθηκαν παρά την Λέρο, την Πάτμο και τους Λειψούς όλες οι ελληνικές μοίρες, δηλαδή οι δύο υδραίικες, η σπετσιώτικη και η μικρά ψαριανή, και υπό την γενική αρχηγία του Μιαούλη έπλευσαν προς την Κω και την Αλικαρνασσό, όπου ελλιμενίζονταν ενωμένοι ήδη οι δύο στόλοι των Τούρκων και Αιγυπτίων. Οι Έλληνες είχαν στη δύναμή τους 70 σκάφη και 5.000 ναύτες, ενώ ο εχθρός είχε 404 σκάφη και 70.000 ναύτες. Οι “Έλληνες πλοίαρχοι δοκίμασαν δυσάρεστη έκπληξη από την κολοσσιαία εκείνη ναυτική δύναμη του αντιπάλου, πού εμφανιζόταν προ των τηλεσκοπίων των, αλλά είχαν μεταβεί εκεί για να πράξουν το καθήκον τους. Τα ελληνικά κανόνια ήταν οκτακόσια πενήντα και τα εχθρικά υπολογιζόντουσαν στις δύο χιλιάδες πεντακόσια, και ήσαν μεγαλύτερος ολκής.

Ο Μιαούλης διέταξε εικοσιτέσσερα πλοία και έξι πυρπολικά να προχωρήσουν ως προφυλακή. Ο λοιπός στόλος ακολουθούσε. Κατά τις 11  το πρωί  η ελληνική προφυλακή προσέβαλε μία φρεγάτα μπροστά στην Αλικαρνασσό και την ανάγκασε να στραφεί και να φύγει προς τα οπίσω. Οι δύο ενωμένοι αντίπαλοι στόλοι κινήθηκαν κατά του ελληνικού και μετ’ ολίγο άρχισε γενική ναυμαχία μεταξύ της Κω και της Αλικαρνασσού, άλλα ο στενός θαλάσσιος χώρος δεν επέτρεπε την ανάπτυξη και τις κινήσεις των πλοίων, τις οποίας δυσχέραινε και το σφοδρότατο μελτέμι. Στον λόγο αυτό οφειλόταν ότι οι ενωμένοι στόλοι δεν κατόρθωσαν να παρατάξουν εκεί όλες τους τις δυνάμεις των, και ευνοήθηκε εξ αυτού ό ελληνικός στόλος.

Εκεί καταφάνηκε η αδυναμία του τούρκικου στόλου και το κατώτερο ηθικό του. Τα πλοία τους κινδύνευαν διαρκώς από την πυκνότητα της παρατάξεως και τους κλυδωνισμούς των -εξ αιτίας της θαλασσοταραχής- να συγκρουσθούν, και αυτά πρόσεχαν περισσότερο ν’ αποφύγουν τις συγκρούσεις παρά να επιτεθούν κατά των ελληνικών. Η ναυαρχίδα του Χοσρέφ λοξοδρόμησε και κινείτο για λίγο σαν ακυβέρνητη, ενώ είχε πάνω της τους ικανότερους Τούρκους ναυτικούς. Μόνον μία φρεγάτα τόλμησε να προχώρηση, αλλά υπό την καταιγίδα των ελληνικών πυρών αναγκάσθηκε ν’ αποσυρθεί με πολλές απώλειες.

Ο αιγυπτιακός στόλος αντιθέτως κατέδειξε την υπεροχή και το πολεμικό πνεύμα των κυβερνητών και του ναυάρχου του ‘Ισμαήλ Γιβλαλτάρ, ο όποιος κατ’ επανάληψιν πέρασε προ της ελληνικής παρατάξεως με την ναυαρχίδα του παρ’όλον ότι υπήρχε πλήρης δράση του εντεύθεν και εκείθεν πυροβολικού.

Δύο ελληνικά πυρπολικά κατεστράφησαν κατά την ημέρα αυτήν, το ένα εξ αιτίας σύγκρουσης του μετά μεγάλου, ελληνικού πλοίου και το άλλο επειδή βλήθηκε με βόμβα εκ του φρουρίου της Κω.

Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Δ. Κόκκινου

«Είπαμεν, ότι ο βυζαντινός στόλος, καταισχυνθείς έμπροσθεν της Σάμου, έπλευσεν εις Κων· η δε υπό τον Σαχτούρην μοίρα έπλεε προς τα παράλια της Ανατολής εις επιτήρησιν των κινημάτων αυτού.

Εν τω μεταξύ τούτω ητοιμάσθη και η υπό τον Μιαούλην μοίρα, και απάρασα την 10 αυγούστου εξ Ύδρας ηγκυροβόλησεν αυθημερόν· υπό το Σούνιον συνηνώθησαν την 14 και τα πλοία των Σπετσών (α), και όλα ομού ηγκυροβόλησαν την 21 υπό την Λειψόν παρά την Πάτμον. Την δε 23 συνήλθαν προς εκείνα τα νερά όλα τα πλοία, ό εστιν αι δύο υδραϊκαί μοίραι, η υπό τον Κολανδρούτσον των Σπετσών, και η υπό τον Αποστόλη των Ψαρών.

Την δε 24 έπλευσεν ολόσωμος ο στόλος υπό την αρχηγίαν του Μιαούλη προς την Κων και το Μπουδρούμι (Αλικαρνασσόν), όπου ελλιμένιζαν οι στόλοι, ο βυζαντινός και ο αιγύπτιος, συγκείμενοι εξ ενός δικρότου, 25 φρεγατών, άλλων τόσων κορβεττών και ως 50 βρικίων και γολεττών· παρηκολούθουν τους στόλους και πάμπολλα φορταγωγά ένοπλα και άοπλα· συνηριθμούντο δε όλα, πολεμικά και φορτηγά, μικρά και μεγάλα, ένοπλα και μη, ως πεντακόσια· ελέγετο δε ότι έφεραν 80,000 ναύτας και στρατιώτας, και είχαν υπέρ τα 2500 κανόνια· 70 δε πλοία μόνον ήσαν τα ελληνικά φέροντα ως 5000 ναύτας και 850 κανόνια.

Αφιχθέντος δε του ελληνικού στόλου όπου εσκόπευεν, διέταξεν ο Μιαούλης 24 πλοία, εν οίς και 6 πυρπολικά, να προχωρήσωσιν ως προφυλακίδες· τα δε λοιπά έπλεαν κατόπιν. Μίαν ώραν δε προ μεσημβρίας προσέβαλεν η προφυλακή μίαν φρεγάταν έμπροσθεν του Μπουδρουμίου και την έτρεψεν εις φυγήν· ανήχθησαν τότε οι δύο εχθρικοί στόλοι, επλησίασεν όπου ηκούσθη ο ακροβολισμός και όλος ο ελληνικός και ήρχισε γενική ναυμαχία μεταξύ Κω και Μπουδρουμίου. Στενή ήτον η παλαίστρα και σφοδρός ο πνέων άνεμος· διά τούτο σύγχυσις πολλή επήλθεν, ατάκτως κινουμένων όχι μόνον των εχθρικών πλοίων αλλά και αυτών των ελληνικών, και συγκρούσεις πλοίων ενός και του αυτού στόλου εγένοντο. Ανίκανος εφάνη ο βυζαντινός, και τόση ήτον η απειρία των εν αυτώ, ώστε προσείχαν μάλλον να μη βλάπτωσι τους οικείους ή να βλάπτωσι τους εχθρούς. Και αυτή η ναυαρχίς του, η έχουσα αναμφιβόλως τους επιτηδειοτέρους ναύτας, έπαθεν εν ώ ελοξοδρόμει διά την απειρίαν αυτών· ουδενός δε πλοίου το πλήρωμα εδείχθη φιλοπόλεμον εκτός μιας φρεγάτας, ης εφονεύθησαν επί της ναυμαχίας ο πλοίαρχος και πολλοί ναύται· αλλ’ ο αιγύπτιος στόλος διεκρίθη και διά την τόλμην και διά την επιτηδειότητα του ναυτικού του. Δις ο Γιβραλτάρης διήλθεν όλην την γραμμήν των ελληνικών πλοίων επί της φρεγάτας του κανονοβολών και κανονοβολούμενος· και αυτός ο Ιβραήμης εξετέθη υπέρ πάντα άλλον· αλλά τόση ήτον η στενοχωρία, ώστε έν πλοίον υδραϊκόν λοξοδρομούν έπεσεν είς τι πυρπολικόν ψαριανόν, έσπασε το κατάρτιόν του και ηνάγκασε τον πλοίαρχον να το καύση κινδυνεύον να συλληφθή υπό του εχθρού. Περί δε την α’ ώραν της νυκτός, εν ώ διεχωρίζοντο οι στόλοι, μία κανονία, πεσούσα από του φρουρίου της Κω εις άλλο πυρπολικόν, έρριψε το κατάρτιόν του, οι δε εν αυτώ ναύται, μη δυνάμενοι πλέον να το κυβερνήσωσιν, έβαλαν πυρ και έφυγαν· αλλά το φυτίλιον εσβέσθη, και οι εχθροί το συνέλαβαν άκαυστον. Απομακρυνθείς δε ο ελληνικός στόλος εξημερώθη υπό τα Τσάταλα, και περί την δύσιν του ηλίου ηγκυροβόλησεν υπό τον Γέροντα».
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ