4 Οκτωβρίου 1827. Θανατος Γρηγορίου Ζαλίκη

Ο Γρηγόριος Ζαλίκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1785 από τον Γεώργιο Ζαλίκη που ονομάζετο τότε Ζαλίκογλου, δηλαδή στα Τουρκικά ο γιος του Ζαλίκη. Σπούδασε σε διάφορα σχολεία της Ελλάδος και έφυγε για το Βουκουρέστι όπου εθήτευσε κοντά στον μεγάλο και διάσημο διδάσκαλο Λάμπρο Φωτιάδη όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην ελληνική και λατινική φιλολογία. Παράλληλα σπούδασε Μαθηματικά και τελειοποιήθηκε στη γαλλική, βλάχικη και τουρκική γλώσσα. Διδάσκαλός του στα Γαλλικά υπήρξε ο μεγαλοφυής και φιλομαθέστατος Μιχαήλ ο Τενέδιος, ο οποίος θαύμαζε την οξύνοια και φιλομάθεια του Ζαλίκη. Εξεφώνησε κάποτε παρόντων όλων των μαθητών του «Θαυμάσιος κατά τον νουν, θαυματουργός κατά τις μελέτες του είναι τω όντι ο Γρηγόριος. Οταν τις τον διδάσκει έν μόνον, αυτός μανθάνη πέντε».

Το έτος 1802 ο ηγεμών Καλλιμάχης τον έστειλε στο Παρίσι για κάποιες υποθέσεις. Εκεί γνωρίσθηκε με πολλούς αξιόλογους άνδρες και ο διάσημος φιλέλλην κόμης Choiseul – Gouffier τον προσέλαβε ως γραμματέα του και με την ιδιότητά του αυτή συνέβαλε στην ολοκλήρωση του δεύτερου και τρίτου τόμου του περίφημου συγγράμματος του μεγάλου φιλέλληνα «Voyage Pittoresque de la Grece».

Πολλοί σοφοί της Γαλλικής Ακαδημίας υπήρξαν φίλοι του Ζαλίκη, τον οποίον θαύμαζαν για τις γνώσεις του. Το 1809 εξέδωσε στο Παρίσι το γαλλικό και απλό ελληνικό λεξικό, το οποίο προλόγισαν οι πολυμαθείς Ελληνιστές Βουασονάδ, Δουρώ Δελλαμάλλ και Μαβλός και δημοσίευσαν κολακευτικά σχόλια στην Εφημερίδα της Αυτοκρατορίας.

Ο Ζαλίκης αντέγραψε πολλά ανέκδοτα χειρόγραφα, δεν κατάφερε όμως λόγω των πολιτικών εξελίξεων τότε στη Γαλλία να τα εκδώσει, αλλά πολλοί Γάλλοι διανοούμενοι Ελληνιστές εγκωμίασαν το έργο του Ελληνα διανοητή, όπως ο Γαισφόρδιος, ο Σχουλασέας, ο Φούσιος, ο Βαν Καπέλλη κ.λπ.

Στον Ζαλίκη οφείλεται η σύστασις της Φιλικής Εταιρείας στο Παρίσι, διότι εκεί ξεκίνησε για να συστηματοποιηθεί στη Μόσχα. Το 1809 συνεργάσθηκε με τον Δημήτριο Κομνηνό, ο οποίος ισχυρίζετο ότι είχε καταγωγή από τη δυναστεία των Κομνηνών των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Ο Ναπολέων βοηθούσε οικονομικά τον Κομνηνό.

Από αυτούς τους δύο άνδρες συνεστήθη η Φιλική Εταιρεία με σκοπούς την απελευθέρωση της Ελλάδος. Μέλη της Φιλικής Εταιρείας ήταν ο Choiseul – Gouffier, πρώην πρέσβης της Γαλλίας εν Κωνσταντινουπόλει, ο Στέφανος Χατζημόσχος και άλλοι. Πρόεδρος εξελέγη ο Choiseul – Gouffier, o Χατζημόσχος γενικός γραμματέας και ταμίας και ο Ζαλίκης αντιπρόσωπος του προέδρου, ο οποίος και ονομάσθηκε Ξενοδόχος στο Παρίσι. Οι εγγραφόμενοι προσέφεραν κάποιο χρηματικό ποσό για τα έξοδα του καταστήματος και τις προμήθειες των υλικών.

Η Φιλική Εταιρεία εμφανιζόταν ότι ενδιαφερόταν για την Παιδεία και τη μόρφωση της ελληνικής νεολαίας, αλλά ο στόχος της ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδος. Τα νέα μέλη ορκίζονταν ενώπιον της επιτροπής ότι θα διαφυλάξουν τον μυστηριώδη σκοπό της Εταιρείας και ότι θα αγωνισθούν με όλες τους τις δυνάμεις για τον σκοπό αυτό.

Η Φιλική Εταιρεία είχε δύο κώδικες εγγράφων, έναν εσωτερικό και έναν εξωτερικό. Στον πρώτο καταχωρίζονταν τα μέλη των Παρισίων, στον δεύτερο οι διερχόμενοι από το Παρίσι. Σε όλα τα μέλη εδίδετο μετά την ορκωμοσία χρυσό δακτυλίδι συμβολικό, το οποίο ονομάζετο Χρυσόβουλον. Εφερε χαραγμένα δύο χέρια συνδεδεμένα και τέσσερα κεφαλαία γράμματα, ΦΕΔΑ (Φιλίας Ελληνικής Δεσμός Αλυτος).

Ο Ζαλίκης υπήρξε η ψυχή της Εταιρείας στην οποία συμμετείχαν σπουδαίοι φιλέλληνες και πολλοί που μυήθηκαν στην Ελλάδα. Ο Τσακάλωφ, ο οποίος ήδη είχε γίνει μέλος από τον Ζαλίκη έφυγε από τη Μόσχα το 1815 και πήγε στο Βουκουρέστι όπου ενετάχθη και ο συμπατριώτης του Σεραφείμ Βρετών. Οταν ο Τσακάλωφ γύρισε στη Μόσχα πήρε ως συνεργάτη τον Νικόλαο Σκουφά και οι δύο αυτοί άνδρες συνεργάσθηκαν στενά για την κραταίωση της Φιλικής Εταιρείας της οποίας η έδρα μεταφέρθηκε μετά την πτώση του Ναπολέοντα από το Παρίσι στη Μόσχα.

Το 1816 ο Ζαλίκης διορίσθηκε πρώτος γραμματέας της Οθωμανικής Πρεσβείας Παρισίων, όπου έμεινε μέχρι το 1820 και εν συνεχεία επανήλθε στο Βουκουρέστι, μετά δε την αποτυχημένη επανάσταση στις παρίστριες ηγεμονίες κατέφυγε στερηθείς πάντων στην Τρανσυλβανία. Εν συνεχεία εγκατεστάθη στη Βεσσαραβία όπου ασχολήθηκε με τη συγγραφή μελετών.

Εκεί συνέγραψε το 1822 τον περί της Ελληνος Επαναστάσεως διάλογον. Ακολούθως εγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη όπου ο Ρώσος Αυτοκράτωρ Αλέξανδρος τον βοήθησε οικονομικά αναγνωρίζοντας τη μεγάλη του προσωπικότητα. Μετά επέστρεψε στο Παρίσι όπου προσεβλήθη από εγκεφαλικό πυρετό και απεβίωσε στις 4 Οκτωβρίου 1827. Στον τάφο του εχαράχθη η εξής επιγραφή:

Ο Γρηγόριος εις τον τάφον κατέβη, / Οτ’ εκ του Τάφου η Ελλάς θαυμασίω / Ανίστας ήδη μετά παμπόλους θρήνους. / Του σοφού ανδρός η σύζυγος η Αγία / Δακρυρροούσα ήγειρεν εξ ιδίων / Τόδε το σεμνόν φιλανδρίας μνημείον.

Εγραψε τα εξής συγγράμματα: Λεξικόν της Γαλλικής Γλώσσας. Εξεδόθη στο Παρίσι το 1809. Ξανατυπώθηκε το 1815 στη Βενετία με επιστασία Σπυρίδωνα Βλαντή. Περί της Κοινωνικής Συνθήκης. Μετάφραση του βιβλίου του Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Παρίσι 1828. Διάλογος περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Παρίσι 1828.

Ανέκδοτα: Απομνημονεύματα ιστορικά για τη Φιλική Εταιρεία 1809. Παρίσι. Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας (γαλλικά). Επιστολές και ποιήματα.