Η ίδρυση της Ιονίου Πολιτείας το 1800 και η πορεία της
Η ίδρυση της Ιονίου Πολιτείας το 1800, από τη μια αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιόδους της Επτανησιακής ιστορίας, από την άλλη είναι μια αφανής σελίδα της ελληνικής ιστορίας.Η Ιόνιος Πολιτεία ήταν το πρώτο ημιαυτόνομο Ελληνικό κρατίδιο μετά από τριακόσια πενήντα περίπου χρόνια από την διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Τα γεγονότα πριν την συγκρότηση του Ιονίου Κράτους
Υπό την κατοχή των Επτανήσων στη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας υπογράφεται η συνθήκη του Campo Formio στις 17 Οκτωβρίου 1797. Με τη συνθήκη αυτή η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας φτάνει στο τέλος της και τα Επτάνησα παραχωρούνται στη Γαλλία. Οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης μεταλαμπαδεύονται στα Ιόνια νησιά, η αριστοκρατική τάξη χάνει την ισχύ της στη διοίκηση και τα κοινοτικά συμβούλια θα απαρτιστούν από ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων. Ωστόσο, η ήττα του γαλλικού στόλου στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου και η υποκινούμενη δυσαρέσκεια των κατοίκων από την Αριστοκρατία θα έχουν ως αποτέλεσμα οι Γάλλοι να χάσουν την κυριαρχία τους στα Επτάνησα καθώς ο ρωσοτουρκικός στόλος θα τα καταλάβει σε διάστημα λίγων μηνών.
Η ίδρυση της Ιονίου Πολιτείας και η πορεία της
Μετά από μακρόχρονες διαβουλεύσεις της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 21 Μαρτίου 1800 υπογράφτηκε συνθήκη στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία αποφασίστηκε η αυτονόμηση των Ιονίων νήσων υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης (σουλτανικής κυβέρνησης) και ανάθεση της προστασίας των θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων της στον Αυτοκράτορα της Ρωσίας.
Την Ιόνιο Πολιτεία αποτελούσαν τα νησιά: Κέρκυρα, Παξοί, Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος , Κύθηρα και τα μικρότερα νησιά γύρω τους. Ως σημαία του νεοιδρυθέντος κράτους ορίστηκε το κίτρινο φτερωτό λιοντάρι της Βενετίας να κρατά ένα Ευαγγέλιο κλειστό με ένα σταυρό, την χρονολογία 1800 και επτά λόγχες να συμβολίζουν τα Επτάνησα σε κυανό ύφασμα.
Κατά τη βραχύβια διάρκεια του Ιόνιου κράτους καταρτίστηκαν δύο συντάγματα. Σύμφωνα με το πρώτο που ονομάστηκε βυζαντινό, όλη η εξουσία παραχωρούνταν στις αρχοντικές οικογένειες των νησιών που ήταν καταχωρημένες στο Librod’ oroτων τελευταίων ετών της Βενετοκρατίας. Πρωτεύουσα του κράτους ήταν η Κέρκυρα αλλά προβλεπόταν σε κάθε νησί εγχώρια κυβέρνηση.
Το σύνταγμα αυτό προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των κατοίκων των Ιονίων νήσων όπου ακολούθησαν ταραχές και στάσεις. Έτσι, στις 16 Οκτωβρίου του 1803 ψηφίζεται νέο σύνταγμα όπου καταργούσε το διαδοχικό δικαίωμα ευγενείας και δινόταν η ευκαιρία σε κάθε πολίτη που διακρινόταν για την αρετή και τη μόρφωση του να εκλέγεται σε ηγετικές θέσεις και να μετέχει στην Γερουσία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν το πρώτο Νεοελληνικό Σύνταγμα με ιδιαίτερα φιλελεύθερες διατάξεις για την εποχή του ( ισονομία, σεβασμός οικογενειακού ασύλου, διάκριση των εξουσιών κ.α).
Θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην αναφέρουμε ότι αυτή την περίοδο κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα στα Ιόνια νησιά με την ονομασία Γαζέτες ή Gazzeteτο 1801 στο προάστιο της Γαρίτσας στην Κέρκυρα.
Ως θύμα των πολιτικών παιχνιδιών και συγκρούσεων των Μεγάλων Δυνάμεων η Επτάνησος Πολιτεία θα έχει σύντομο τέλος. Μετά τις νίκες του Ναπολέοντα στο Αούστερλιτς και στο Φρίλαντ και την σύναψη της συνθήκης του Τιλσίτ (8 Ιουλίου 1807) μεταξύ Γάλλων και Ρώσων, τα Επτάνησα παραχωρούνται στους Γάλλους.
Ο ρόλος του Ιωάννη Καποδίστρια
Καθοριστικός ήταν ο ρόλος του Κερκυραίου πολιτικού στη διαμόρφωση και πορεία του Ιονίου κράτους. Τον Απρίλιο του 1803 διορίζεται ομόφωνα Γραμματέας της Επικρατείας επί των Εξωτερικών, των Ναυτικών και του Εμπορίου. Με δική του εισήγηση δημιουργείται η σχολή « επιμορφώσεως των υπαλλήλων» λόγω της έλλειψης κατάλληλου προσωπικού για τη διοίκηση. Τη διετία 1804-1806 ως Επιθεωρητής της Εκπαιδεύσεως μεριμνά για την επαναλειτουργία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης και την ίδρυση σαράντα σχολείων βασικής εκπαίδευσης σε όλα τα Επτάνησα. Επίσης, τον Ιούνιο του 1807 ως έκτακτος επίτροπος στη Λευκάδα θα αναλάβει την άμυνα του νησιού στη προσπάθεια του στρατού του Αλή Πασά να το καταλάβει.
Επιλογικά θα λέγαμε ότι, παρόλο που ένα σπουδαίο κομμάτι της ιστορίας των Ιονίων νήσων παραλείπεται από τα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας και δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση από την « επίσημη» ιστοριογραφία, η ίδρυση του σύντομου σε διάρκεια έστω ημιαυτόνομου κρατιδίου των Επτανήσων έχει τη δική του ιδιαίτερη σημασία. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ίδρυση του έδωσε πολλές ελπίδες στους τότε υπόδουλους Έλληνες να κάνουν όνειρα για την απελευθέρωση τους.