Ὁ τιτάνιος ἀγώνας στό ὕψωμα 731

τοῦ Δη­μή­τρη Κων­σταν­τά­ρα-Στα­θα­ρᾶ

Τό ἡ­ρω­ι­κό ἔ­πος τοῦ 1940-41 τά ἔ­χει ὅ­λα, ὅ­σα δι­α­σαλ­πί­ζει μέ τή στεν­τό­ρεια φω­νή του ὁ ποι­η­τής Ἄγ­γε­λος Σι­κε­λια­νός. Ἀ­πό τά βα­θιά χα­ρά­μα­τα τῆς 28ης Ὀ­κτω­βρί­ου 1940 μέ­χρι τόν Ἀ­πρί­λιο τοῦ 1941 δι­α­δρα­μα­τί­στη­καν ἐ­πι­κά γε­γο­νό­τα, πού προ­κα­λοῦν τή συγ­κί­νη­ση καί τό θαυ­μα­σμό μας. Ἐ­μεῖς οἱ νε­ό­τε­ροι τά δι­α­βά­ζου­με στήν Ἱ­στο­ρί­α. Ἡ προ­η­γού­με­νη ὅ­μως γε­νιά τά ἔ­ζη­σε ἐ­νερ­γά καί τά ἔ­γρα­ψε μέ ἱ­δρώ­τα καί αἷ­μα πά­νω στά βου­νά τῆς Βο­ρεί­ου Ἠ­πεί­ρου καί τῆς Ἀλ­βα­νί­ας.

Στό ση­με­ρι­νό μας ση­μεί­ω­μα θά μᾶς τά δι­η­γη­θεῖ ἕ­νας δι­κός μας ἄν­θρω­πος. Στήν πε­ρι­γρα­φή – λό­γω χώ­ρου- θά πε­ρι­ο­ρι­στοῦ­με στόν τι­τά­νιο ἀ­γώ­να πού δι­ε­ξή­χθη στό ὕ­ψω­μα 731 (ὑ­ψό­με­τρο) κα­τά τή λε­γό­με­νη «ἐ­α­ρι­νή ἐ­πί­θε­ση» τῶν Ἰ­τα­λῶν στά μέ­σα Μαρ­τί­ου 1941, προ­κει­μέ­νου οἱ ἰ­τα­λι­κές φα­σι­στι­κές δυ­νά­μεις μέ τήν πα­ρου­σί­α τοῦ ἴ­διου δι­κτά­το­ρα Μου­σο­λί­νι -με­τά ἀ­πό τέσ­σε­ρις μῆ­νες πό­λε­μο – νά δρέ­ψουν μί­α νί­κη κα­τά τῆς Ἑλ­λά­δας καί νά κα­τέ­βουν μα­ζί μέ τίς να­ζι­στι­κές δυ­νά­μεις τῶν Γερ­μα­νῶν «νι­κη­τές» στήν Ἀ­θή­να! Τό 731 ὅ­μως, ἀ­να­δεί­χθη­κε καί Μα­ρα­θώ­νας καί Σα­λα­μί­να καί Εἰ­κο­σι­έ­να! Ἄς τό πλη­σι­ά­σου­με μέ θαυ­μα­σμό, δι­α­βά­ζον­τας τήν ἱ­στο­ρί­α:

Ἡ Ἱ­στο­ρί­α γιά τό 731 γρά­φει: «…Ἐ­πί 7 ἡ­μέ­ρες, ὡς τίς 15 Μαρ­τί­ου ἡ με­ραρ­χί­α δο­κι­μά­στη­κε σκλη­ρά, ἀλ­λά ἀ­πέ­κρου­σε τά κύ­μα­τα τῶν ἐ­πι­τι­θέ­με­νων ἀν­τι­πά­λων… Οἱ ἐ­πι­θέ­σεις καί ἀν­τε­πι­θέ­σεις ἄρ­χι­ζαν μέ πυ­κνό κα­νο­νι­ο­βο­λι­σμό πού κα­τέ­σκα­βε τά ὑ­ψώ­μα­τα, γιά νά κα­τα­λή­ξουν σέ συμ­πλο­κές, ὅ­που τό λό­γο εἶ­χαν ἡ χει­ρο­βομ­βί­δα καί ἡ λόγ­χη… Τό ὕ­ψω­μα 731, με­τα­ξύ Ἀ­ώ­ου καί Ἀ­ψοῦ, ἔ­μει­νε θρυ­λι­κό. Ὡς τίς 19 Μαρ­τί­ου, με­τά ἀ­πό σχε­τι­κή τρι­ή­με­ρη ἀ­νά­παυ­λα, οἱ Ἰ­τα­λοί ἐ­ξα­πέ­λυ­σαν κα­τά τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731 ὄ­χι λι­γό­τε­ρες ἀ­πό 18 ἐ­πι­θέ­σεις. Τό «731», ὅ­πως ἔ­μει­νε γνω­στό στήν πο­λε­μι­κή ἱ­στο­ρί­α καί τῶν δύ­ο ἀν­τι­πά­λων, ὑ­πῆρ­ξε ἴ­σως ἕ­να ἀ­πό τά πιό αἱ­μα­το­βαμ­μέ­να ὑ­ψώ­μα­τα ὁ­λό­κλη­ρου τοῦ παγ­κο­σμί­ου πο­λέ­μου…» (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Ἐκ­δο­τι­κή Ἀ­θη­νῶν Α.Ε. 1978, τό­μος ΙΕ’, σελ.441-442).

Ὁ λο­γο­τέ­χνης καί ἀ­κα­δη­μα­ϊ­κός Ἄγ­γε­λος Τερ­ζά­κης, πο­λε­μι­στής τοῦ 1940, γρά­φει:
«…Ξη­με­ρώ­νει ἡ 10η Μαρ­τί­ου 1941, ἡ­μέ­ρα Δευ­τέ­ρα, καί τό πυ­ρο­βο­λι­κό τοῦ Κα­βαλ­λέ­ρο ξα­ναρ­χί­ζει. Ξα­ναρ­χί­ζει ἀ­πό τήν Τρεμ­πε­σί­να, μέ πεῖ­σμα δι­πλό, για­τί ἡ πρώ­τη μέ­ρα χά­θη­κε κι αὐ­τό εἶ­ναι ἄ­σχη­μο γιά μί­αν ἐ­πί­θε­ση, πού πρέ­πει νά τό πε­τύ­χει στίς πρῶ­τες ὧ­ρες της.Τό κα­νο­νί­δι τώ­ρα ἁ­πλώ­νε­ται ἀ­να­το­λι­κά, στό 731. Εἶ­ναι τέ­τοι­ο πού μό­νο μέ τούς θρυ­λι­κούς βομ­βαρ­δι­σμούς τοῦ Βερ­ντέν, στόν Πρῶ­το Παγ­κό­σμιο Πό­λε­μο, μπο­ρεῖ νά πα­ρα­βλη­θεῖ. Τ’ ἀ­κού­ει καί ζα­ρώ­νει πε­ρί­τρο­μη ἡ ψυ­χή τοῦ ἀν­θρώ­που… Τά ἑλ­λη­νι­κά πυ­ρά τῆς ἔ­κο­ψαν τήν ὁρ­μή, ὡς πού τό με­ση­μέ­ρι οἱ Ἰ­τα­λοί ἐ­νι­σχυ­μέ­νοι μέ νέ­ες δυ­νά­μεις, ξα­νάρ­χι­σαν… ὅ­μως τό πε­ζι­κό κα­τόρ­θω­σε μέ μό­να τά δι­κά του νά σπά­σει τό πρῶ­το κύ­μα τοῦ ἐ­χθροῦ…. Στίς 6 τ’ ἀ­πό­γε­μα οἱ Ἰ­τα­λοί ἄ­νοι­γαν με­γά­λη φω­τιά κα­τά τοῦ 731. Χύ­μη­ξαν ὕ­στε­ρα μέ ταυ­τό­χρο­νη προ­σπά­θεια νά τό ὑ­περ­κε­ρά­σουν ἀ­πό τή δη­μο­σιά, ἐ­νῶ ἔ­πια­ναν καί νά βομ­βαρ­δί­ζουν τήν Τρεμ­πε­σί­να. Εἴ­ταν ἡ ἕ­βδο­μη ἐ­πί­θε­σή τους γιά τό 731. Τό ὕ­ψω­μα ἔμ­παι­νε πιά, ζω­σμέ­νο μέ φλό­γες στό θρύ­λο…» (Ἄγ­γε­λος Τερ­ζά­κης, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΪΑ 1940-1941, Ἀ­θῆ­ναι 1964, σελ.177-178).

Αὐ­τά τά πα­ρα­πά­νω, πού γρά­φει ἡ Ἱ­στο­ρί­α γιά τό θρυ­λι­κό ὕ­ψω­μα 731, τά εἶ­χα δι­α­βά­σει πρίν χρό­νια καί μοῦ εἶ­χαν προ­κα­λέ­σει τό θαυ­μα­σμό.Τό πο­λε­μι­κό ἡ­με­ρο­λό­γιο τοῦ Ταγ­μα­τάρ­χη Δη­μή­τρη Κασ­λᾶ. Τώ­ρα τε­λευ­ταί­α ὅ­μως ἡ συγ­κί­νη­σή μου εἶ­ναι με­γά­λη, για­τί τά δι­α­βά­ζω στό προ­σω­πι­κό χει­ρό­γρα­φο ἡ­με­ρο­λό­γιο τοῦ Ταγ­μα­τάρ­χη (τό­τε) Δη­μή­τριου Κασ­λά ἀ­πό τό Που­ρί Ζα­γο­ρᾶς, Δι­οι­κη­τή τοῦ ΙΙ (2ου) Τάγ­μα­τος τοῦ 5ου Συν­τάγ­μα­τος Τρι­κά­λων, πού μέ τούς στρα­τι­ῶ­τες του ὑ­πε­ρα­σπί­στη­κε τό ὕ­ψω­μα 731. Μοῦ τό ἐμ­πι­στεύ­τη­καν τά παι­διά του Γιά­ννης καί Γι­ῶρ­γος. Ἐ­δῶ θά δι­α­βά­σου­με ἀ­πο­σπά­σμα­τα μέ συγ­κλο­νι­στι­κές λε­πτο­μέ­ρει­ες λε­πτό πρός λε­πτό, μό­νον ἀ­πό τήν πρώ­τη καί δεύ­τε­ρη ἡ­μέ­ρα τῆς «ἐ­α­ρι­νῆς ἐ­πί­θε­σης» τῶν Ἰ­τα­λῶν:

Ἡ­μέ­ρα πρώ­τη: Κυ­ρια­κή 9η Μαρ­τί­ου 1941, «ἔ­ναρ­ξις τῆς ἐ­πι­θέ­σε­ως»:

(Πρω­ι­νές ὧ­ρες): Τήν 6.30’ ὥ­ραν ἤρ­ξα­το τρο­μα­κτι­κόν καί κα­ται­γι­στι­κόν πῦρ τοῦ ἐ­χθρι­κοῦ Πυ­ρο­βο­λι­κοῦ καί ὅλ­μων…. Ἡ πρώ­τη ὁ­μο­βρον­τί­α μί­ας βα­ρέ­ως Πυ­ρο­βο­λαρ­χί­ας ἐρ­ρί­φθη ἀ­κρι­βῶς τήν 6.30’ ὥ­ραν ἐ­πί τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731, ὅ­που ὁ Σταθ­μός Δι­οι­κή­σε­ώς μου ἦ­το τό σύν­θη­μα τῆς ἐ­νάρ­ξε­ως τῆς βο­λῆς.Ὁ βομ­βαρ­δι­σμός συ­νε­χί­ζε­ται μέ αὐ­ξά­νου­σαν ἔν­τα­σιν. Σμή­νη ἀ­ε­ρο­πλά­νων ρί­πτουν συ­νε­χῶς τά φορ­τί­α των ἐ­πί τῶν ὑ­ψω­μά­των 731 καί 717. Τό ὕ­ψω­μα 731, ὅ­που τό Τάγ­μα μου, σεί­ε­ται συ­νε­χῶς, σκό­νη, φω­τιά καί κα­πνός, ἡ ἀ­τμό­σφαι­ρα εἶ­ναι βα­ρειά, δύ­σκο­λα ἀ­να­πνέ­ει κα­νείς ἀ­πό τά ἀ­έ­ρια τῶν ἐ­κρή­ξε­ων, κό­λα­σις πυ­ρός, μᾶς πε­ρι­βάλ­λαν κα­πνοί καί αἱ φλό­γες, δέν ἠμ­πο­ροῦ­με νά δι­α­κρί­νου­με τί γί­νε­ται εἰς ἀ­πό­στα­σιν 10 μέ­τρων. Τό ὕ­ψω­μα 731 ἦ­το δα­σω­μέ­νον μέ δέν­τρα ὕ­ψους 4-5 μέ­τρων, ἐν­τός δι­ώ­ρου ἔ­μει­νε γυ­μνόν. Τά συρ­μα­το­πλέγ­μα­τά μας κα­τε­στρά­φη­σαν, τά χα­ρα­κώ­μα­τα ἰ­σο­πε­δώ­θη­καν, οἱ στρα­τι­ῶ­ται κα­λύ­πτον­ται εἰς τάς ὀ­πάς τῶν ὀ­βί­δων καί ἀ­γω­νί­ζον­ται ἀ­πε­γνω­σμέ­να νά ἐ­πα­νορ­θώ­σουν τάς ζη­μί­ας, ἰ­δί­ως νά προ­στα­τεύ­σουν τά πο­λυ­βό­λα καί ὁ­πλο­πο­λυ­βό­λα ἀ­πό τήν κα­τα­στρο­φήν… ἀ­πό τίς πέ­τρες καί χώ­μα­τα πού ἐ­γεί­ρον­το ἀ­πό τάς ἐ­κρή­ξεις…. Τά ὑ­πάρ­χον­τα ἐ­πί τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731 δύ­ο πυ­ρο­βό­λα τῶν 6,5 καί ἀν­τι­αρ­μα­τι­κός οὐ­λα­μός τῶν 37 κα­τε­στρά­φη­σαν ὁ­λο­τε­λῶς….Πε­ρί τήν 7.30’ ὥ­ραν κα­τόρ­θω­σα νά ἐ­πι­κοι­νω­νή­σω τη­λε­γρα­φι­κῶς διά λί­γα λε­πτά μέ τόν Συν­ταγ­μα­τάρ­χην Κε­τσέ­αν, ἐ­πί­σης με­τά τοῦ Δι­οι­κη­τοῦ τοῦ Συγ­κρο­τή­μα­τος Συν­ταγ­μα­τάρ­χου Γε­ωρ­γού­λα Ν., οἱ ὁ­ποῖ­οι ἀ­γω­νι­οῦ­σαν νά πλη­ρο­φο­ρη­θοῦν τήν κα­τά­στα­σίν μας. Μέ ἐ­ρώ­τη­σαν ἐ­άν οἱ ἄν­δρες τοῦ Τάγ­μα­τος κρα­τοῦν τάς θέ­σεις των, τούς ἀ­πάν­τη­σα ὅ­τι οἱ Λό­χοι εὑ­ρί­σκον­ται εἰς τάς θέ­σεις των… Μοί δι­ε­βί­βα­σεν τήν ἑ­ξῆς Δι­α­τα­γήν γρα­πτήν. «Ἐ­πί τῶν θέ­σε­ών σας θ’ ἀ­μυν­θῆ­τε μέ­χρις ἐ­σχά­των, Ἡ Πα­τρίς, ἡ Ἀ­νω­τά­τη Δι­οί­κη­σις ἀ­παι­τεῖ νά κρα­τή­ση­τε ψη­λά τήν τι­μήν τῶν ὅ­πλων». Τοῦ ἀ­πήν­τη­σα ὁ­τι­δή­πο­τε καί ἄν συμ­βῆ δέν θά ἐγ­κα­τα­λεί­ψω­μεν τό 731 καί ἔ­χω πε­ποί­θη­σιν ὅ­τι δέν θά πε­ρά­σουν οἱ Ἰ­τα­λοί…Πε­ρί τήν 8ην ὥ­ραν τό Πυ­ρο­βο­λι­κόν τοῦ ἐ­χθροῦ ἤρ­χι­σε νά ἐ­πι­μη­κύ­νη τήν βο­λήν του εἰς τά με­τό­πι­σθεν τοῦ Τάγ­μα­τος καί τήν 8.30’ ἔ­παυ­σεν τήν βο­λήν του ἐ­πί τῶν ὑ­ψω­μά­των 731 καί 717. Ἦ­το φα­νε­ρόν πλέ­ον ὅ­τι θά ἤρ­χι­ζεν ἡ ἐ­πί­θε­σις τῶν Ἰ­τα­λῶν… Δι­έ­τα­ξα τούς Λό­χους νά ἑ­τοι­μά­σουν τά αὐ­τό­μα­τα καί νά μή βά­λουν ἀ­πό με­γά­λας ἀ­πο­στά­σεις, πα­ρά μό­νον ὅ­ταν οἱ Ἰ­τα­λοί θά ἔ­φθα­ναν εἰς ὠ­ρι­σμέ­να ση­μεῖ­α τοῦ ἐ­δά­φους πού ὑ­πε­δεί­χθη­σαν ἐ­πί τό­που εἰς ἀ­πό­στα­σιν πε­ρί­που 200 μέ­τρων…Πε­ρί τήν 9.30’ ὥ­ραν οἱ Ἰ­τα­λοί χρη­σι­μο­ποι­οῦν­τες τάς δε­ξιά τοῦ 5ου Λό­χου βα­θεί­ας γραμ­μάς πλη­σιά­ζουν ἐ­πι­κιν­δύ­νως καί προ­σεγ­γί­ζουν τά κα­τε­στραμ­μέ­να συρ­μα­το­πλέγ­μα­τα. Ἀρ­χί­ζει πλέ­ον ὁ ἀ­γών διά τῆς χει­ρο­βομ­βί­δος. Οἱ Ἰ­τα­λοί δο­κι­μά­ζουν μέ τρό­μον καί φω­νάς τά κα­τα­στρε­πτι­κά ἀ­πο­τε­λέ­σμα­τα τῶν ἀ­μυν­τι­κῶν μας χει­ρο­βομ­βί­δων….

(Με­ση­μέ­ρι): Τήν με­σημ­βρί­αν προ­σπα­θοῦν οἱ Ἰ­τα­λοί νά ἐ­πα­να­λά­βουν τήν ἐ­πί­θε­σίν των, ἀλ­λά εὐ­θύς ὡς ἀ­να­πτύσ­σον­ται κα­θη­λοῦν­ται καί δι­α­σκορ­πί­ζον­ται ἀ­πό τό Πυ­ρο­βο­λι­κό καί τά Πο­λυ­βό­λα μας. (Ἀ­πό­γευ­μα): Τό ἀ­πό­γευ­μα καί ἐ­νῶ μέ­χρι τῆς στιγ­μῆς ἐ­κεί­νης τά ἐ­χθρι­κά πυ­ρά εἶ­χον ἀ­ραι­ω­θῆ, ἐκ­σπᾶ καί νέ­α ἐ­πί­θε­σις με­τά σφο­δροῦ βομ­βαρ­δι­σμοῦ, ἐ­φ’ ὁ­λο­κλή­ρου τοῦ το­μέ­ως τῆς Ι Με­ραρ­χί­ας καί ἀ­να­σκά­πτε­ται πά­λιν τό ἔ­δα­φος ἀ­πό τό πυ­ρο­βο­λι­κόν καί τάς βόμ­βας ἀ­ε­ρο­πλά­νων. Οἱ στρα­τι­ῶ­ται πε­ρι­μέ­νουν νά πλη­σιά­σουν τά ἐ­χθρι­κά τμή­μα­τα πε­ζι­κοῦ, τά πα­ρα­λαμ­βά­νουν μέ τά αὐ­τό­μα­τα καί τά ἀ­πο­δε­κα­τί­ζουν μέ ἐ­πι­τυ­χεῖς ρι­πές καί ὅ­ταν ὁ ἐ­χθρός χρη­σι­μο­ποι­ῆ τάς βα­θεί­ας γραμ­μάς καί προ­σεγ­γί­ζει τά χα­ρα­κώ­μα­τα, ἐ­πι­τί­θεν­ται διά τῆς χει­ρο­βομ­βί­δος καί τῆς λόγ­χης…Οἱ Ἰ­τα­λοί ὅ­μως δέν πα­ραι­τοῦν­ται. Δο­κι­μά­ζουν διά μί­α ἀ­κό­μα φο­ράν, προ­τοῦ νυ­κτώ­ση, νά δι­α­σπά­σουν τάς γραμ­μάς μας ἐ­πί τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731. Καί ἡ προ­σπά­θεια αὐ­τή ἀ­πο­κρού­ε­ται σέ σο­βα­ρο­τά­τας ἀ­πω­λεί­ας…

(Βρά­δυ): Ἡ νύ­κτα μᾶς βρί­σκει ὅ­λους ἐ­ξην­τλη­μέ­νους σω­μα­τι­κῶς. Εἴ­με­θα ὅ­λη τήν ἡ­μέ­ραν νη­στι­κοί. Ἐν τού­τοις κα­νείς δέν θέ­λει νά φά­γη. Ἔ­χου­με ἄ­φθο­νο κο­νιάκ. Οἱ Λό­χοι δέν ζη­τοῦν ψω­μί ἀλ­λά χει­ρο­βομ­βί­δας ἀ­μυν­τι­κάς καί σκα­πα­νι­κά ἐρ­γα­λεῖ­α. Κα­θ’ ὅ­λην τήν νύ­κτα οἱ ἡ­μι­ο­νη­γοί τοῦ Τάγ­μα­τος, οἱ ἀ­φα­νεῖς αὐ­τοί ἥ­ρω­ες ἐ­πη­γαι­νο­ερ­χόν­ταν εἰς τόν σταθ­μόν ἐ­φο­δια­σμοῦ διά νά μᾶς φέ­ρουν ἑ­κα­τον­τά­δας φορ­τί­ων χει­ρο­βομ­βί­δων, πυ­ρο­μα­χι­κῶν καί λοι­πῶν ἐ­φο­δί­ων.

Ἡ­μέ­ρα δεύ­τε­ρη: Δευ­τέ­ρα 10 Μαρ­τί­ου 1941:

(Πρω­ι­νές ὧ­ρες): «Τήν 7ην πρω­ι­νήν ἤρ­χι­σε πά­λιν τό ἰ­τα­λι­κόν πυ­ρο­βο­λι­κόν… Εἰς τάς 9 ὥ­ρα ἀρ­χί­ζει ἡ Ἰ­τα­λι­κή ἐ­πί­θε­σις. Αὐ­τήν τήν ἡ­μέ­ραν κα­τευ­θύ­νε­ται πρός τό ἀ­ρι­στε­ρόν μας… διά νά ὑ­περ­φα­λαγ­γί­σουν τό 731 ἐκ τοῦ ἀ­ρι­στε­ροῦ…Οἱ Ἰ­τα­λοί κι­νοῦν­ται μέ μυ­ρί­ας προ­φυ­λά­ξεις, τούς κα­τα­λαμ­βά­νει πρῶ­τον τό Πυ­ρο­βο­λι­κόν μας καί τούς ἀ­πο­δε­κα­τί­ζει. Τό Πυ­ρο­βο­λι­κόν τῶν Ἰ­τα­λῶν προ­σπα­θεῖ νά ὑ­πο­στη­ρί­ζει τήν κι­νου­μέ­νην φά­λαγ­γα. Οἱ Ἰ­τα­λοί προ­χω­ροῦν κα­τά δι­α­δο­χι­κά κύ­μα­τα μέ προ­φα­νῆ σκο­πόν νά κα­τα­λά­βουν ὁ­πωσ­δή­πο­τε τό 731, χω­ρίς νά λαμ­βά­νουν ὑ­π’ ὄ­ψιν τάς ἀ­πω­λεί­ας των…Οἱ Ἰ­τα­λοί φθά­νουν εἰς ἀ­πό­στα­σιν ἀ­πό 50-100 μ. ἀ­πό τήν γραμ­μήν ἀν­τι­στά­σε­ως. Διά νά ἐ­ξα­πα­τή­σουν τούς στρα­τι­ώ­τας μας ὑ­ψώ­νουν λευ­κά μαν­δί­λια, πρός στιγ­μήν ὑ­πέ­θε­σαν ὅ­τι ἐ­πρό­κει­το νά πα­ρα­δο­θοῦν. Ἀν­τε­λή­φθην ἐκ πρώ­της στιγ­μῆς ὅ­τι ἐ­πρό­κει­το πε­ρί ἀ­πά­της… Ἐ­πε­νέ­βην ἀ­μέ­σως, δι­έ­τα­ξα ἔν­τα­σιν τῶν πυ­ρῶν διά χε­ρο­βομ­βί­δων καί το­πι­κήν ἀν­τε­πί­θε­σιν. Οἱ Στρα­τι­ῶ­ται κραυ­γά­ζον­τες τήν πε­ρί­φη­μον πο­λε­μι­κήν ἰα­χήν «ἀ­έ­ρα» διά τῆς λόγ­χης καί τῶν χει­ρο­βομ­βί­δων αἰφ­νι­διά­ζουν τούς Ἰ­τα­λούς, οἱ ὁ­ποῖ­οι ἀρ­χί­ζουν νά τρέ­χουν πρός τά ὀ­πί­σω, με­τα­βα­λόν­τες τήν ὑ­πο­χώ­ρη­σίν των εἰς πα­νι­κό­βλη­τον φυ­γήν. Ἡ ἐ­πί­θε­σίς των συ­νε­τρί­βη.

(Με­ση­μέ­ρι): Ὀ­λί­γον πρό τῆς με­σημ­βρί­ας δι­ε­ξά­γε­ται νέ­α προ­σπά­θεια εἰς τό ἴ­διο ση­μεῖ­ον πα­ρά Ἰ­τα­λῶν κα­τό­πιν πά­λιν προ­πα­ρα­σκευ­ῆς διά σφο­δροῦ βομ­βαρ­δι­σμοῦ καί ἡ ἐ­πί­θε­σις αὕ­τη συ­νε­τρί­βη πρό τοῦ ἀ­κα­μά­του ἡ­ρω­ι­σμοῦ τῶν Λό­χων, διά τῆς λόγ­χης, μέ­χρι τήν 12.30’ ὥ­ραν τρέ­πο­μεν εἰς νέ­αν ἄ­τα­κτον φυ­γήν τούς Ἰ­τα­λούς. (Ἀ­πό­γευ­μα): … Εἰς τάς 6.30’ ἀρ­χί­ζει βομ­βαρ­δι­σμός ἐ­πί τῶν ὑ­ψω­μά­των 731 καί 717 καί με­τ’ ὀ­λί­γον νέ­α ἐ­πί­θε­σις τῶν Ἰ­τα­λῶν καί κα­τά τῶν δύ­ο πλευ­ρῶν τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731, δη­λα­δή ἐ­ναν­τί­ον καί τῶν δύ­ο Λό­χων μου. Καί ἡ ἐ­πί­θε­σις αὐ­τή ἀ­πε­κρού­σθη μέ βα­ρυ­τά­τας ἀ­πω­λεί­ας διά τόν ἐ­χθρόν.

(Βρά­δυ): Πρός τό ἑ­σπέ­ρας νο­μί­ζουν ὅ­τι θά κλο­νί­σουν τό ἠ­θι­κόν τῶν στρα­τι­ω­τῶν μας, ρί­πτουν δι’ ἀ­ε­ρο­πλά­νων χι­λιά­δας προ­κη­ρύ­ξεις, κα­λοῦν τούς στρα­τι­ώ­τας μας νά ρί­ψουν τά ὅ­πλα καί νά σπεύ­σουν νά πα­ρα­δο­θοῦν… Αἱ προ­κη­ρύ­ξεις αὐ­ταί μό­νον γέ­λω­τας προ­σέ­φε­ρον εἰς τούς ἡ­ρω­ι­κούς ὁ­πλί­τας.Καί ἡ δευ­τέ­ρα ἡ­μέ­ρα τῆς ἐ­πι­θέ­σε­ως ἔ­κλει­σε μέ τήν ἀ­πό­λυ­τον δι­α­τή­ρη­σιν τῶν θέ­σε­ών μας ἐ­πί τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 731, κα­θώς ἐ­πί­σης καί τό δε­ξιά μου ΙΙΙ Τάγ­μα ἐ­πί τοῦ ὑ­ψώ­μα­τος 717…». Αὐ­τά τά συγ­κλο­νι­στι­κά στιγ­μι­ό­τυ­πα μᾶς πε­ρι­γρά­φει στό ἡ­με­ρο­λό­γιό του ὁ Ταγ­μα­τάρ­χης Δη­μή­τριος Κασ­λᾶς γιά τίς μά­χες στό θρυ­λι­κό ὕ­ψω­μα 731. Ἡ «ἐ­α­ρι­νή ἐ­πί­θε­ση» τῶν Ἰ­τα­λῶν ἀ­πέ­τυ­χε. Ὁ Μου­σο­λί­νι ἔ­φυ­γε τα­πει­νω­μέ­νος. Τό ὕ­ψω­μα 731 ἔ­γι­νε δό­ξα καί τό ὄ­νο­μά του γρά­φτη­κε στό μνη­μεῖ­ο τοῦ Ἄ­γνω­στου Στρα­τι­ώ­τη: «731».