Καταξιώνεται η ιστορική μνήμη
με την προώθηση του νόμου για την αναγνώρισή της
Η προώθηση του νόμου, -που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το 1997-, για την αναγνώριση της Γενοκτονίας του μικρασιατικού Ελληνισμού με τη σύνταξη και αποστολή προς υπογραφή ενός προεδρικού διατάγματος από τον υπουργό Πολιτισμού κ. Ευ. Βενιζέλο και τον υφυπουργό Εσωτερικών κ. Κ. Καϊσερλή, έφερε στο φως μια από τις πλέον ματωμένες σελίδες της πρόσφατης ιστορίας. Μια σελίδα που πολλοί επιδίωξαν να ξεχαστεί. Όμως στην ιστορία οι σιωπές δεν μπορούν να διατηρηθούν για πάντα. Η ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και η ενεργοποίηση των προσφυγικών οργανώσεων, που επιμένουν να υπάρχουν, έφερε τα πρώτα αποτελέσματα. Η καταξίωση της ιστορικής μνήμης και η καταγραφή μιας μεγάλης Γενοκτονίας στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων, βρίσκει πλέον την έκφρασή της με την επίσημη ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου -ημέρα που η Σμύρνη πυρπολήθηκε από τα κεμαλικά στρατεύματα- ως Ημέρα Μνήμης.
Η Μικρασιατική Καταστροφή υπήρξε η μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία του ελληνικού έθνους από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Για πρώτη φορά ο ελληνικός κόσμος περιορίστηκε στα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας, στον Νότο της Βαλκανικής χερσονήσου και στην Κύπρο. Το δράμα που βίωσαν όλες οι χριστιανικές ομάδες της Ανατολής, υπήρξε ο επίλογος της επώδυνης διαδικασίας αντικατάστασης της πολυεθνικής μουσουλμανικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από εθνικά κράτη. Η αντίστροφη μέτρηση για τους Έλληνες -όπως και για τις υπόλοιπες χριστιανικές ομάδες- είχε αρχίσει με το πραξικόπημα των Νεότουρκων. Τότε χάθηκε οριστικά το μεγάλο στοίχημα για τη δυνατότητα καθιέρωσης ισοπολιτείας μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων. Η μέχρι τότε κατάσταση περιγράφεται γλαφυρά στις 30 Νοεμβρίου 1908 στη σοσιαλιστική εφημερίδα «Ο Λαός» της Κωνσταντινούπολης που εξέδιδε ο Ν. Γιαννιός:
«Όλοι οι μουσουλμάνοι ήταν ίσοι αναμεταξύ τους. Όλοι μπορούσαν να γίνουν πασάδες ή στρατηγοί. Μα δεν παραδέχονταν τους χριστιανούς και τους Εβραίους για ίσους με τον εαυτό τους, παρά τους ονομάζανε γκιαούρηδες. Τους απογόνους των παλαιών κατοίκων τους μεταχειρίζονταν σαν ξένους. Δεν τους επέτρεπαν να γίνουν αξιωματικοί ή υπάλληλοι. Δεν τους δέχονταν για μάρτυρες στα τουρκικά δικαστήρια. Η τουρκική κυβέρνηση τους ανέχονταν μόνο, βάζοντάς τους να πληρώνουν ένα χωριστό φόρο, το χαράτσι. Τους ονόμαζαν ραγιάδες (κοπάδια) και δεν τους ήθελαν για άλλο τίποτα, παρά για να τρέφουν τον μουσουλμανικό λαό. Στις επαρχίες μόνο οι μουσουλμάνοι ήτανε γαιοκτήμονες. Οι χριστιανοί ήταν αγρότες, απαράλλαχτα όπως οι δούλοι στον μεσαίωνα. Πριν την κατοχή, οι χριστιανοί αυτοί ήσαν έθνη ανεξάρτητα και πάντα είχαν βαστάξει τη γλώσσα, τη φορεσιά τους και τις συνήθειές τους…».
Η πολιτική του τουρκικού εθνικισμού
Οι Νεότουρκοι με την πολιτική τους όξυναν την κατάσταση. Ήδη, από το 1911 είχαν αποφασίσει τη γενοκτονία των χριστιανών. Σε μια ανταπόκριση του περιοδικού «The Times of London», στις 3 Οκτωβρίου του 1911, με τίτλο «Οι Νεότουρκοι και το πρόγραμμά τους», παρακολουθούμε την επικράτηση των ακραίων σοβινιστικών επιλογών στο συνέδριο του κομιτάτου «Ένωση και πρόοδος» που βρισκόταν ήδη στην εξουσία. Η οθωμανοποίηση (ottomanization) δια της βίας όλων των κατοίκων, αποφασίζεται τελεσίδικα. Το μέσο θα ήταν οι εξοπλισμένοι μουσουλμάνοι:
«Οι μουσουλμάνοι γενικά πρέπει να κρατήσουν τα όπλα τους και όπου υπήρχαν ως μειονότητα, οι Αρχές πρέπει να τους εξοπλίσουν… Η Τουρκία είναι πρωτίστως μια μουσουλμανική χώρα και οι ιδέες του μουσουλμανισμού και η επιρροή του πρέπει να κυριαρχούν. Κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα πρέπει να κατασταλεί, αφού δεν μπορεί κανείς να εμπιστευτεί τους χριστιανούς, οι οποίοι πάντα δούλευαν για την κατάρρευση του νέου καθεστώτος… Αργά ή γρήγορα η πλήρης οθωμανοποίηση πρέπει να επιτευχθεί, αλλά είναι πλέον καθαρό ότι αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει με την πειθώ, αλλά με τη δύναμη των όπλων. Η μουσουλμανική κυριαρχία είναι αναπόφευκτη και μόνο στους μουσουλμανικούς θεσμούς και παραδόσεις οφείλεται σεβασμός. Το δικαίωμα της οργάνωσης, αποκέντρωσης και αυτονομίας δεν υπάρχει για τις υπόλοιπες εθνικότητες, οι οποίες μπορούν να κρατήσουν τις θρησκείες τους, αλλά όχι τις γλώσσες τους. Η επικράτηση της τουρκικής γλώσσας αποτελεί ένα από τα βασικά μέσα για τη διατήρηση της μουσουλμανικής κυριαρχίας».
Η χρυσή ευκαιρία για τον τουρκικό εθνικισμό δόθηκε στη διάρκεια του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη συμπαράσταση των Γερμανών συμμάχων του. Οι πρώτοι διωγμοί ξεκινούν από την Ανατολική Θράκη με τη βίαιη μετακίνηση του ελληνικού πληθυσμού. Ακολουθούν μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Δυτικής Μικράς Ασίας για να κορυφωθούν με τη γενοκτονία στο μικρασιατικό Πόντο.
Η ήττα της Τουρκίας και των συμμάχων της δημιούργησε ελπίδες στους υπόδουλους λαούς για τη χειραφέτησή τους. Η Συνθήκη των Σεβρών ρύθμιζε σε ικανοποιητικό βαθμό τις εθνικές διαφορές. Οι Έλληνες έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το ένα έκτο του εδάφους της Ανατολής, παρότι το συνολικό ποσοστό τους ήταν αρκετά μεγαλύτερο. Παρόμοια απέκτησαν εθνική στέγη οι Αρμένιοι και οι Κούρδοι. Οι Τούρκοι παρέμεναν, έτσι και αλλιώς, οι κύριοι του μεγαλύτερου μέρους του εδάφους.
Η εμφάνιση όμως του επιθετικού εθνικιστικού κεμαλικού κινήματος απέτρεψε τη ρύθμιση αυτή. Εν τέλει, η κυρίαρχη στρατοκρατική τάξη των Νεότουρκων -των Τούρκων εθνικιστών δηλαδή- κατάφερε στην κεμαλική εκδοχή της να νικήσει τον ελληνικό στρατό και το τοπικό ελληνικό αντάρτικο κίνημα, να ολοκληρώσει τη γενοκτονία του ντόπιου ελληνικού πληθυσμού που είχε προαναγγείλει από το 1911, να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας, να εδραιώσει την εθνικιστική παντουρκιστική ιδεολογία εις βάρος του Ισλάμ και να επιχειρήσει τελικά τη βίαιη μετατροπή των μουσουλμάνων πιστών, σε εθνικά Τούρκους υπηκόους.
Ένα εκατομμύριο ψυχές χάθηκαν
Το κόστος της καταστροφής του 1922 ήταν τεράστιο για τον Ελληνισμό της καθ´ ημάς Ανατολής. Ο Τζορτζ Χόρτον, Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη την περίοδο των τραγικών γεγονότων, υπολόγισε σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο τους Έλληνες που εξοντώθηκαν στο σύνολο του μικρασιατικού χώρου κατά τη διάρκεια των εθνικών εκκαθαρίσεων. Με βάση την οθωμανική απογραφή, οι Έλληνες στον μικρασιατικό χώρο (Δυτική Μικρά Ασία, Πόντος και Καππαδοκία) ξεπερνούσαν τα δυόμισι εκατομμύρια πριν από την έναρξη του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου. Η επόμενη καταγραφή τους γίνεται στην Ελλάδα το 1928. Καταγράφονται λίγο περισσότεροι από ένα εκατομμύριο.
Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η ελληνική απογραφή του 1928 χαρακτηριζόταν από ανεπάρκειες και μεθοδολογικά λάθη. Για παράδειγμα, καταγράφεται ο τόπος προέλευσης και όχι ο τόπος γέννησης. Έτσι δεν γνωρίζουμε τον αριθμό των Ποντίων προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί στην Ανατολική Θράκη το 1919.
Δεν γνωρίζουμε επίσης εάν οι πρόσφυγες από τη Ρουμανία προέρχονται από τη Μικρά Ασία ή τη Ρωσία, απ´ όπου έφυγαν λόγω της μπολσεβίκικης επανάστασης. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε, πόσοι από τους πρόσφυγες που προέρχονται από τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο ή την Αίγυπτο είναι Μικρασιάτες. Πάντως, γνωρίζουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων του Καυκάσου (κυρίως από τις περιοχές Καρς και Αρνταχάν), καθώς και οι πρόσφυγες από τη Ρωσία -Πόντιοι στην πλειονότητά τους- δεν καταγράφονται στην οθωμανική απογραφή, εφόσον κατοικούσαν σε ρωσικά εδάφη.
Για να αξιολογήσουμε την απογραφή της Στατιστικής Υπηρεσίας του 1928, πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι κατά τη σκληρή δεκαετία του ´ 20, η θνησιμότητα στους προσφυγικούς καταυλισμούς ήταν τεράστια και ότι αντιστοιχούσαν τρεις θάνατοι σε μία γέννηση, καθώς και το γεγονός ότι δεν καταγράφηκαν όσοι κατέφυγαν κατευθείαν στην Αμερική, την Ευρώπη και στις υπόλοιπες παροικίες. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο πραγματικός αριθμός των προσφύγων το ´ 22 ήταν αισθητά μεγαλύτερος απ´ αυτόν που καταγράφηκε. Σ´ αυτόν πρέπει να προσθέσουμε τους 200.000 περίπου Κωνσταντινουπολίτες, Ιμβρίους και Τενέδιους που εξαιρέθηκαν της «Ανταλλαγής των πληθυσμών» ως ισοδύναμο των Μουσουλμάνων που παρέμειναν στην ελληνική Δυτική Θράκη.
Το ελληνικό κόστος της μεγάλης Καταστροφής του ´ 22 πρέπει να πλησιάζει το ένα εκατομμύριο άτομα. Οι συνέπειες όμως δεν έχουν ακόμα εξαλειφθεί, ούτε και καταγραφεί στην ολότητά τους. Το τραύμα -αποτέλεσμα της ιστορικής ύβρεως- παραμένει και μεταφέρεται στους απογόνους των προσφύγων του ´ 22, ζητώντας την κάθαρση. Οι πρόσφυγες συνεχίζουν να καταφθάνουν στην Ελλάδα στο πρόσωπο των υπαρκτών μικρασιατικών πληθυσμών από τον Πόντο, που είχαν εγκλωβιστεί στη Σοβιετική Ένωση. Πολλοί απ´ αυτούς έρχονται από την Κεντρική Ασία, -την αρχική κοιτίδα των αυθεντικών Τούρκων-, όπου τους εκτόπισε ο σταλινισμός την περίοδο του Μεσοπολέμου. Ο κύκλος της Μικρασιατικής Καταστροφής γι´ αυτούς δεν έχει ακόμα κλείσει!
Μια μαρτυρία
«Ο Κεμάλ γιόρτασε το θρίαμβό του με τη μεταβολή της Σμύρνης σε τέφρα και την τεράστια σφαγή του εκεί χριστιανικού πληθυσμού», έγραψε στα απομνημονεύματά του ο Ουΐνστον Τσόρτσιλ. Η σφαγή της Σμύρνης συγκλόνισε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Ακόμα και στη Γαλλία -η φιλοτουρκική πολιτική της οποίας καθόριζε την πληροφόρηση που παρείχαν οι δημοσιογράφοι- διογκώθηκαν τα αντιτουρκικά συναισθήματα. Όμως, περισσότερο από τις ανταποκρίσεις και τις ψυχρές επισημάνσεις των διπλωματών, το τρομερό τοπίο εκείνων των ημερών αποκαλύπτεται μέσα από τις μαρτυρίες όσων το έζησαν.
Η συλλογή και η έκδοση των αυθεντικών μαρτυριών έγινε από το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Μαρτυρίες συγκλονιστικές, που πιστοποιούν την ύπαρξη του Μικρασιατικού Ολοκαυτώματος. Τυχαία επιλέξαμε και δημοσιεύουμε τις αναμνήσεις της Ελένης Καραντώνη από το Μπουνάρμπασι, έντεκα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σμύρνης. Το Μπουνάρμπασι είχε χίλιους κατοίκους, από τους οποίους οι οκτακόσιοι ήταν Έλληνες:
«…Άρχισε ο στρατός μας να φεύγει. Χτυπούσαν τις πόρτες μας και ζητούσαν ρούχα για να βγάλουν το χακί από πάνω τους. Πόσους δεν ντύσαμε! Οι μεγάλοι οι δικοί μας ξεκουμπίστηκαν και φύγανε κι άφησαν τον κόσμο στο έλεος του Θεού. Έφταναν οι στρατιώτες ξυπόλυτοι, γυμνοί, κουρελιασμένοι, πρησμένοι, νηστικοί. Οι Τούρκοι κατέβαιναν και έσφαζαν τους Έλληνες. Το ίδιο έκαναν και οι δικοί μας. Παντού φωτιά και μαχαίρι άκουες και έβλεπες. Από τους κατοίκους του Μπουνάρμπασι έμειναν καμιά δεκαριά οικογένειες… Μερικοί κατάφεραν να φύγουν, σέρνοντας με την κοιλιά προς το Σικλάρι και από κει στη Σμύρνη. Τους άλλους όλους τους ατιμάσανε, τους σφάξανε, τους κρεμάσανε, τους κάψανε. Κι εκείνους που κατάφεραν από το Σικλάρι να φτάσουν στη Σμύρνη, όταν ήρθε ο Κεμάλ, τους έπιασε και τους έσφαξε.
Εμείς βρισκόμασταν στη Σμύρνη. Πλημμύρα οι μαχαλάδες στο αίμα. Βάλανε φωτιά οι Τούρκοι, μια ώρα μακριά. «Μη φοβάστε είναι μακριά», μας είπε ο νοικοκύρης του σπιτιού που μέναμε. Σ´ ένα τέταρτο η φωτιά είχε έρθει σε μας. Ρίχνανε βενζίνη και προχωρούσε. Βγήκαμε στο δρόμο. Φωτιά από τη μια, θάλασσα από την άλλη. Βρισκόμασταν στη μέση. Και οι Τσέτες (σ.τ.σ. οι άτακτοι Τούρκοι) βρίσκονταν στη μέση, και έσφαζαν και σκότωναν.
Τη νύχτα οι Τσέτες έκαναν επίθεση ν´ αρπάξουν, να σφάξουν, ν´ ατιμάσουν. «Βοήθεια! Βοήθεια!», φώναζε ο κόσμος. Τα εγγλέζικα πλοία ήταν απέναντι. Έριχναν τους προβολείς. Σταματούσαν για λίγο. Τη νύχτα θέλαμε να πάμε προς νερού μας. Πήγαμε λίγο πιο έξω, φρίκη! Βρεθήκαμε σε μια χαβούζα (σ.σ. μεγάλο ανοιχτό λάκκο). Γύρω-γύρω, στα χείλια της χαβούζας σπαρταρούσαν κορμιά, και μέσα η χαβούζα ήταν γεμάτη κεφάλια. Έπαιρναν όποιον έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και το έριχναν μέσα στη χαβούζα και τα κορμιά τα άφηναν να σπαρταρούν γύρω-γύρω. Ήταν φοβερό. Όσοι το είδαν τρελάθηκαν. Το τρελοκομείο γέμισε από τρελούς σαν ήρθαμε. Εκεί σ´ αυτό το μέρος χάσαμε και τον πατέρα μου. Τον αδελφό μου τον έσφαξαν στο χωριό.
Έβγαλαν, μετά, ιταλικά και ελληνικά πλοία και μας πήραν. Πόσους; Ούτε ένα είκοσι τοις εκατό δεν επήραν. Τέτοια καταστροφή δεν είδαν τα μάτια μου!».
Ο θρήνος των θυμάτων
Ένας από τους πλέον συγκλονιστικούς θρήνους για τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι αυτός των Ελλήνων της Πάφρας (ή Μπάφρα) του δυτικού Πόντου, στον βορρά της Μικράς Ασίας. Ο πληθυσμός αυτός εξολοθρεύτηκε σχεδόν ολοκληρωτικά την περίοδο της γενοκτονίας. Ο θρήνος διασώθηκε και δημοσιεύτηκε από τον εκπαιδευτικό Χρ. Αντωνιάδη.
Κοίταξε τις πέτρες της Άγκυρας,
βλέπε και τα δακρυσμένα μου μάτια.
Μείναμε σκλάβοι των Τούρκων,
για δες της μοίρας τα γραμμένα!
Οι λόφοι της Άγκυρας είναι μονοκόμματοι.
Η Ελλάδα κάηκε, κατακάηκε.
Να τυφλωθείς καταραμένε Άγγλε,
στην Ελλάδα δεν απόμεινε καμιά ελπίδα.
Ο στρατός που πήγε για την Άγκυρα
Έμεινε εκεί, πεσκέσι στους Τούρκους.
Όσοι μας βοήθαγαν έκαναν πίσω
και τους Έλληνες τους παρέσυρε το κύμα.
Κέντρο του ελληνικού πολιτισμού επί αιώνες
Ο μικρασιατικός χώρος έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό. Κατ´ αρχάς, οι ελληνικές εγκαταστάσεις στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου χρονολογούνται από τα προϊστορικά χρόνια. Η μεγάλη ακμή των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, στη φιλοσοφία, στις επιστήμες και στις τέχνες συμπίπτει με τον 9ο και 10ο π.χ. αιώνα. Ο Όμηρος, με την ποίηση, υπήρξε ο ανυπέρβλητος τραγωδός των επών του πρώιμου Ελληνισμού.
Στην Ιωνία αναπτύχθηκε η Ιωνική Φιλοσοφική Σχολή, η οποία έβαλε τις βάσεις για ολόκληρη τη δυτική αιτιοκρατική σκέψη. Η Ιωνική Σχολή στόχευε στη μελέτη του αισθητού και των φυσικών φαινομένων. Η παλαιότερη της σχολής αυτής, όπως οι Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, αναζήτησαν κυρίως την ύλη, την αρχική δηλαδή ουσία εκ της οποίας συνίστανται τα πράγματα, ενώ οι μεταγενέστεροι, όπως οι: Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας, Λεύκιππος, Δημόκριτος, ερεύνησαν την αρχή της κινήσεως, δηλαδή τις αιτίες που παράγονται και εξελίσσονται τα πράγματα. Οι ιωνικές θεωρίες, και ιδιαιτέρως του Ηρακλείτου και του Δημοκρίτου, επέδρασαν καθοριστικά επί των άλλων συστημάτων.
Η ιωνική τέχνη, επίσης, πολύ πριν από την ανάπτυξη της αττικής, είχε πρωτεύουσα θέση, μέχρι τη στιγμή που οι ιωνικές πόλεις υποτάσσονται στους Πέρσες. Τότε οι Έλληνες Μικρασιάτες καλλιτέχνες καταφεύγουν στην ελεύθερη βαλκανική Ελλάδα, μεταφέροντας τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Είναι μάλιστα πιθανότατο ότι ο ερυθρόμορφος ρυθμός των αττικών αγγείων ήλθε από την Ιωνία.
Μετά την απελευθέρωση των ιωνικών πόλεων από τον Μέγα Αλέξανδρο, το πολιτιστικό, αλλά και το πολιτικό κέντρο βάρος του Ελληνισμού μεταφέρθηκε στο μικρασιατικό χώρο. Το Βασίλειο του Πόντου στο μικρασιατικό Βορρά, προέταξε την τελευταία αντίσταση του Ελληνισμού στο ρωμαϊκό ιμπέριουμ. Πάντως και μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση η μικρασιατική χερσόνησος υπήρξε το κέντρο του ελληνικού κόσμου, μέχρι ουσιαστικά τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο χριστιανισμός, βρήκε γόνιμο το έδαφος στην ελληνική Μικρά Ασία, όπου και αναπτύχθηκε. Εκεί αναπτύχθηκε επίσης και η φιλοσοφική χριστιανική σκέψη μέσω των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, ενώ τα μεγαλύτερα μοναστήρια του ελληνικού ορθόδοξου κόσμου βρίσκονταν στη βόρεια Μικρά Ασία, στον ιστορικό Πόντο. Η μικρασιατική χερσόνησος υπήρξε η καρδιά της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Εξάλλου το τελευταίο ελληνικό κράτος που υπετάγη στους Οθωμανούς Τούρκους, ήταν η μικρασιατική αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.
Ο πληθυσμός της Ανατολής προ του 1915 με βάση την Οθωμανική απογραφή*
Περιοχή | Μουσουλμάνοι (Τούρκοι, Κούρδοι) |
Έλληνες (Ρωμιοί) |
Αρμένιοι | Εβραίοι | Άλλοι | Σύνολο |
Κων/πόλεως | 150.347 | 120.921 | 37.695 | 5.695 | 20.557 | 335.107 |
Νικομήδειας | 142.830 | 116.372 | 52.635 | 2.587 | 2.200 | 316.624 |
Πήγας | 74.522 | 89.054 | 3.688 | 2.962 | 1.472 | 171.698 |
Προύσας | 1.127.785 | 376.299 | 88.995 | 3.985 | 32.836 | 1.629.900 |
Σμύρνης | 634.706 | 691.090 | 18.328 | 36.834 | 76.803 | 1.457.761 |
Ικονίου | 895.440 | 180.000 | 15.000 | 605 | 10.504 | 1.101.549 |
Άγκυρας | 669.232 | 107.798 | 94.200 | 478 | 2.824 | 874.532 |
Κασταμονής | 817.880 | 134.919 | 5.000 | 1.300 | 2.100 | 961.200 |
Τραπεζούντας | 752.521 | 404.633 | 46.500 | 400 | 5.000 | 1.209.054 |
Σεβάστειας | 706.334 | 180.000 | 170.433 | 400 | 766 | 1.057.500 |
Αδάμων | 190.861 | 128.000 | 87.000 | 10 | 16.939 | 422.810 |
Χαλυβώνος | 140.378 | 72.226 | 23.118 | 1.715 | 79.535 | 316.971 |
Σύνολο | 5.596.529 | 2.601.312 | 642.457 | 56.970 | 251.536 | 9.148.804 |
*Από το ελληνοτουρκικό site: http//www.busim.ee.boun.edu.tr/~esme/gr/table.html
Ο αριθμός προσφύγων στην Ελλάδα στα 1928*
Τόπος προελεύσεως | Σύνολο | Πριν από το 1922 | Μετά το 1922 |
Μικρά Ασία | 626.954 | 37.728 | 589.226 |
Ανατολική Θράκη | 256.635 | 27.057 | 229.578 |
Πόντος | 182.169 | 17.528 | 164.641 |
Καύκασος | 47.091 | 32.421 | 14.670 |
Κωνσταντινούπολη | 38.458 | 4.109 | 35.349 |
Ρωσία | 11.435 | 5.213 | 6.221 |
Δωδεκάνησα | 738 | 355 | 383 |
Αίγυπτος | 8 | 1 | 7 |
Κύπρος | 57 | 25 | 32 |
Ρουμανία | 722 | 266 | 456 |
Σύνολο | 1.164.267 | 124.698 | 1.040.343 |
*Όπως αποτυπώθηκε στην Επετηρίδα της Στατιστικής Υπηρεσίας το 1930.
(Κόσμος, Καθημερινή της Κυριακής, 18 Φεβρουαρίου 2001)
Hi there, just became aware of your blog through Google, and found that it’s really informative.
I’m going to watch out for brussels. I will be grateful if you continue this in future.
Many people will be benefited from your writing.
Cheers!
Very interesting information!Perfect just what I was looking for!.
Very interesting details you have noted, thank you for posting.
Euro trip
This is top-notch! I wonder how much effort and time you have spent to come up with these informative posts. Should you be interested in generating more ideas about Thai-Massage, take a look at my website YW9
I was more than happy to discover this page. I need to to thank you for ones time for this particularly wonderful read!! I definitely liked every bit of it and I have you saved to fav to see new things on your site.
Spot on with this write-up, I truly believe this site needs a great deal more attention. I’ll probably be back again to see more, thanks for the info.
This excellent website definitely has all the information I needed concerning this subject and didn’t know who to ask.
It’s hard to come by experienced people for this subject, however, you sound like you know what you’re talking about! Thanks
You are so awesome! I don’t believe I’ve truly read anything like that before. So wonderful to find another person with a few unique thoughts on this subject. Seriously.. thank you for starting this up. This website is something that is required on the internet, someone with a bit of originality.
This website was… how do you say it? Relevant!! Finally I’ve found something which helped me. Kudos!
An impressive share! I have just forwarded this onto a friend who had been conducting a little homework on this. And he actually bought me lunch because I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending time to talk about this matter here on your internet site.
Good post. I learn something new and challenging on websites I stumbleupon on a daily basis. It will always be interesting to read through content from other authors and practice a little something from their sites.
This page truly has all of the information I wanted about this subject and didn’t know who to ask.
Way cool! Some extremely valid points! I appreciate you penning this write-up and the rest of the site is really good.
That is a good tip particularly to those new to the blogosphere. Short but very accurate info… Thank you for sharing this one. A must read post!
Excellent article. I definitely love this site. Continue the good work!
That is a very good tip especially to those new to the blogosphere. Brief but very precise information… Appreciate your sharing this one. A must read post.
I’m impressed, I have to admit. Rarely do I come across a blog that’s both educative and engaging, and without a doubt, you have hit the nail on the head. The issue is something too few men and women are speaking intelligently about. I’m very happy that I came across this during my search for something relating to this.
Hello there, I believe your website could possibly be having browser compatibility issues. Whenever I take a look at your site in Safari, it looks fine however, when opening in IE, it has some overlapping issues. I merely wanted to give you a quick heads up! Apart from that, wonderful website!
May I just say what a relief to uncover an individual who actually understands what they are discussing over the internet. You actually understand how to bring an issue to light and make it important. More people must check this out and understand this side of the story. I was surprised that you’re not more popular because you surely have the gift.
Having read this I believed it was extremely informative. I appreciate you taking the time and effort to put this information together. I once again find myself spending a lot of time both reading and posting comments. But so what, it was still worthwhile!
Wonderful post! We are linking to this great post on our website. Keep up the great writing.
I really like it when individuals come together and share opinions. Great website, continue the good work!
Hi, I do think this is a great website. I stumbledupon it 😉 I’m going to revisit once again since I book marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to help others.
I seriously love your website.. Pleasant colors & theme. Did you build this amazing site yourself? Please reply back as I’m looking to create my very own blog and would love to know where you got this from or just what the theme is called. Kudos!
Greetings! Very helpful advice in this particular article! It’s the little changes which will make the largest changes. Thanks a lot for sharing!
I used to be able to find good info from your blog posts.
Greetings! Very helpful advice within this post! It’s the little changes that make the greatest changes. Many thanks for sharing!
Great article. I’m experiencing a few of these issues as well..
I would like to thank you for the efforts you’ve put in penning this website. I really hope to view the same high-grade blog posts by you in the future as well. In truth, your creative writing abilities has motivated me to get my own site now 😉
Excellent post. I am experiencing many of these issues as well..
After looking at a handful of the blog posts on your web page, I honestly appreciate your technique of writing a blog. I saved as a favorite it to my bookmark site list and will be checking back in the near future. Please check out my web site as well and let me know how you feel.
Good site you have got here.. It’s hard to find high quality writing like yours nowadays. I really appreciate people like you! Take care!!
I wanted to thank you for this excellent read!! I absolutely enjoyed every bit of it. I’ve got you book marked to look at new things you post…
Nice post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon every day. It will always be useful to read content from other writers and practice a little something from other web sites.
Oh my goodness! Impressive article dude! Thanks, However I am experiencing problems with your RSS. I don’t understand the reason why I can’t join it. Is there anyone else having the same RSS issues? Anybody who knows the solution can you kindly respond? Thanx!!
Howdy! This post couldn’t be written any better! Reading through this article reminds me of my previous roommate! He always kept preaching about this. I will send this article to him. Fairly certain he’ll have a great read. Thanks for sharing!
Your style is so unique compared to other people I have read stuff from. Thank you for posting when you’ve got the opportunity, Guess I’ll just book mark this page.
Everything is very open with a precise description of the challenges. It was really informative. Your website is extremely helpful. Thanks for sharing!
This is a topic that’s near to my heart… Take care! Where can I find the contact details for questions?
This is the perfect blog for anybody who would like to find out about this topic. You realize a whole lot its almost tough to argue with you (not that I actually would want to…HaHa). You definitely put a brand new spin on a topic that has been discussed for a long time. Excellent stuff, just excellent.
Hey there! I just would like to give you a huge thumbs up for your excellent info you’ve got right here on this post. I am coming back to your blog for more soon.
You are so cool! I do not think I’ve truly read a single thing like this before. So good to discover somebody with some unique thoughts on this subject. Really.. thank you for starting this up. This web site is one thing that is needed on the web, someone with a little originality.
Pretty! This was a really wonderful article. Thank you for providing this info.
I want to to thank you for this excellent read!! I certainly enjoyed every little bit of it. I’ve got you saved as a favorite to look at new things you post…
Hi! I simply wish to offer you a huge thumbs up for your excellent information you have got here on this post. I’ll be returning to your site for more soon.
I’m pretty pleased to discover this great site. I want to to thank you for your time due to this fantastic read!! I definitely enjoyed every little bit of it and I have you book-marked to look at new things in your blog.
Hi, I do believe this is a great web site. I stumbledupon it 😉 I will return once again since I book marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide others.
I blog frequently and I really appreciate your information. The article has truly peaked my interest. I’m going to bookmark your blog and keep checking for new details about once per week. I opted in for your RSS feed too.
There is certainly a lot to learn about this topic. I really like all the points you have made.
You should take part in a contest for one of the most useful websites on the internet. I’m going to highly recommend this website!
I absolutely love your website.. Very nice colors & theme. Did you create this site yourself? Please reply back as I’m looking to create my very own blog and want to find out where you got this from or just what the theme is called. Kudos!
Howdy! This article could not be written much better! Looking at this post reminds me of my previous roommate! He continually kept preaching about this. I am going to send this article to him. Pretty sure he will have a great read. Many thanks for sharing!
Great information. Lucky me I discovered your site by chance (stumbleupon). I have bookmarked it for later.
An impressive share! I have just forwarded this onto a colleague who had been doing a little homework on this. And he actually ordered me breakfast because I found it for him… lol. So allow me to reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanx for spending some time to discuss this matter here on your web site.
You are so cool! I do not think I’ve read something like that before. So wonderful to discover somebody with unique thoughts on this subject. Seriously.. thanks for starting this up. This web site is one thing that is needed on the internet, someone with some originality.
You’ve made some good points there. I looked on the web for more info about the issue and found most people will go along with your views on this website.
I quite like reading through a post that will make people think. Also, thanks for allowing me to comment.
You’re so awesome! I do not suppose I have read through something like that before. So nice to find somebody with a few original thoughts on this issue. Really.. thanks for starting this up. This web site is one thing that’s needed on the internet, someone with a little originality.
After looking over a number of the articles on your web site, I truly appreciate your technique of blogging. I bookmarked it to my bookmark webpage list and will be checking back in the near future. Please visit my web site too and let me know your opinion.
Great article. I’m experiencing some of these issues as well..
I blog quite often and I really appreciate your content. This article has really peaked my interest. I’m going to take a note of your website and keep checking for new details about once per week. I opted in for your RSS feed too.
After I initially left a comment I appear to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on whenever a comment is added I get 4 emails with the same comment. Perhaps there is a means you can remove me from that service? Thank you.
Oh my goodness! Incredible article dude! Thank you so much, However I am encountering problems with your RSS. I don’t understand why I cannot subscribe to it. Is there anybody else having identical RSS issues? Anyone who knows the solution can you kindly respond? Thanks!
Way cool! Some very valid points! I appreciate you writing this write-up and the rest of the site is extremely good.
This site truly has all of the information and facts I needed about this subject and didn’t know who to ask.
Good post. I learn something new and challenging on blogs I stumbleupon every day. It will always be interesting to read content from other writers and practice something from other websites.
Nice post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon on a daily basis. It’s always helpful to read articles from other authors and use something from other sites.
I was able to find good advice from your articles.
Good day! I could have sworn I’ve visited this web site before but after going through some of the posts I realized it’s new to me. Regardless, I’m definitely delighted I stumbled upon it and I’ll be book-marking it and checking back regularly!
Saved as a favorite, I really like your web site.
I’m amazed, I must say. Seldom do I encounter a blog that’s equally educative and entertaining, and without a doubt, you’ve hit the nail on the head. The issue is something too few men and women are speaking intelligently about. I’m very happy that I came across this during my search for something relating to this.
This is a topic which is near to my heart… Thank you! Exactly where are your contact details though?
I blog quite often and I really appreciate your content. This article has really peaked my interest. I am going to bookmark your blog and keep checking for new information about once per week. I subscribed to your RSS feed as well.
I needed to thank you for this wonderful read!! I definitely enjoyed every little bit of it. I have got you saved as a favorite to check out new stuff you post…
Having read this I thought it was really informative. I appreciate you spending some time and effort to put this information together. I once again find myself spending way too much time both reading and commenting. But so what, it was still worth it.
That is a really good tip especially to those fresh to the blogosphere. Brief but very precise info… Many thanks for sharing this one. A must read post.
I really like reading through an article that can make people think. Also, thank you for allowing me to comment.
I truly love your blog.. Excellent colors & theme. Did you develop this amazing site yourself? Please reply back as I’m trying to create my own blog and would love to know where you got this from or exactly what the theme is called. Kudos!
Can I simply say what a comfort to uncover someone who actually knows what they are discussing on the web. You definitely realize how to bring a problem to light and make it important. More and more people should check this out and understand this side of the story. It’s surprising you aren’t more popular since you certainly possess the gift.
You are so cool! I don’t believe I’ve truly read through a single thing like this before. So great to discover someone with genuine thoughts on this issue. Really.. many thanks for starting this up. This website is one thing that is needed on the internet, someone with a little originality.
I blog quite often and I truly appreciate your information. This great article has truly peaked my interest. I’m going to take a note of your blog and keep checking for new details about once per week. I subscribed to your Feed too.
Aw, this was a really nice post. Taking the time and actual effort to make a very good article… but what can I say… I put things off a whole lot and never manage to get nearly anything done.
Howdy! This post couldn’t be written any better! Reading through this article reminds me of my previous roommate! He continually kept talking about this. I will send this information to him. Fairly certain he’s going to have a good read. I appreciate you for sharing!
I want to to thank you for this very good read!! I certainly loved every little bit of it. I have you book-marked to check out new stuff you post…