Οι παραδόσεις για την εικόνα της Παναγίας Καναλιώτισσας

Στον ευρύτερο Μετεωρίτικο χώρο υπάρχουν πολλά παρεκκλήσια, σκήτες, μονίδρυα, προσευχάδικα άλλα γνωστά και καταγεγραμμένα και άλλα άγνωστα ριζωμένα όμως βαθειά στην μνήμη του πιστού λαού που τα σεμνύνεται και τα τιμά δεόντως.

Σχεδόν όλα συνδέονται με την ιστορική διαδρομή της αγιομετεωρίτικης μοναστικής πολιτείας στο διάβα των αιώνων, με τοπωνύμια, με θρύλους, με παραδόσεις συναποτελώντας την αγιομετεωρίτικη ιστορική και πνευματική κληροδοσία που έχουμε το μοναδικό προνόμιο να διαχειριζόμαστε σήμερα και που δυστυχώς δεν αντιλαμβανόμαστε ούτε την αξία της, ούτε το εύρος της.

Ένα από αυτά τα παρεκκλήσια είναι και αυτό που βρίσκεται στην ευρύτερη δασική ζώνη των Μετεώρων στη θέση «ΚΑΝΑΛΑΚΙ» και είναι αφιερωμένο στο γενέσιον της Θεοτόκου και αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – Μεγάλο Μετέωρο. Ένα από τα κειμήλια είναι και η εικόνα της Παναγιάς της «ΚΑΝΑΛΙΩΤΙΣΣΑΣ».

Ποια είναι αλήθεια η ιστορία αυτής της εικόνας, πως βρέθηκε στο συγκεκριμένο παρεκκλήσι; Ας δούμε κάποια στοιχεία δανεισμένα από το σύγγραμμα της Παναγιώτας Κωνσταντοπούλου -Δωρή: «Η ΠΟΛΥΩΝΥΜΟΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ – ΤΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ – ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑΙ».

«…Εικών της Παναγίας, υποκείμενη εις την Μονήν Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Μετεώρων, υπό την επωνυμίαν Καναλιώτισσα.

Η προσωνυμία Καναλιώτισσα οφείλεται εις το ότι προέρχεται από το χωριό Κανάλια, κείμενον ΒΔ της Καρδίτσης, είς ο επί (μακρόν) χρόνον είχε παραμείνει κατά το ακόλουθον συνοδεύον αυτήν ιστορικόν, διασωθέν δια της παραδόσεως: Η εικών πιθανώς ανήκεν εις το παλαιόν μοναστήρι της Λυκουσάδας (σημερινής Λοξάδας), ταύτην μοναχοί της μονής, οι οποίοι έβοσκαν τα ποίμνιά των εις την γειτονικήν περιοχήν, όπου σήμερον το χωριό Κανάλια, μετέφερον και εγκατέστησαν εις ένα μικρόν εκκλησάκι, που έκτισαν εκεί, δια να προσκυνούν και επικαλούνται την προστασίαν της. Δεν αναφέρει η παράδοσις εάν την εικόνα έλαβον οι μοναχοί εκ της μονής ή την ανεύρον εις τι σημείον, ούτε επί πόσον χρόνον παρέμεινεν αύτη εις το παρά τα σημερινά Κανάλια εκκλησάκι.

Πάντως, εκ του τελευταίου τούτου έλαβε την ονομασίαν Καναλιώτισσα Παναγία.

Η εικών εκτιμάται (μάλλον υπό μή ειδικών), ότι είναι έργον του Δ΄ ή Ε΄αι. Περαιτέρω, κατά την αυτήν παράδοσιν, αναφέρεται ότι κατά την τουρκοκρατίαν οι Τούρκοι του γειτονικού φρουρίου του Φαναρίου ηνοχλούντο από το εκκλησάκι και ιδία εκ του ότι οι κάτοικοι της περιοχής εδείκνυον ιδιαιτέραν ευλάβειαν προς την εικόνα και διετήρουν πάντοτε αναμμένον το κανδήλι της. Διά τούτο μίαν εσπέραν επέδραμον και ήρχισαν να πυροβολούν κατά της εικόνος. Η παράδοσις λέγει ότι η Παναγία δεν ηνέχθη την προσβολήν και εφυγάδευσε την εικόνα της, κατά θαυματουργικόν τρόπον εις άγνωστον τόπον.

Κατά μίαν άλλην εκδοχήν, ταύτα συνέβησαν κατά την αποτυχούσαν επανάστασιν (1612) του Διονυσίου Φιλοσόφου (του αποκληθέντος Σκυλοσόφου), ότι τουρκαλβανοί κατέκαυσαν το εκκλησάκι, αλλ’ ή εικών «έφυγε» θαυματουργικώς (Θ.Τσούλια).

Η παράδοσις λέγει περαιτέρω, ότι η εικών κατέφυγεν εις τα Μετέωρα, όπου ανευρέθη κατόπιν ονείρου του ηγουμένου Σωφρονίου και ετοποθετήθη εις την Μονήν Μεταμορφώσεως. Αλλ΄ οι μοναχοί «εβασανίζοντο» από την περιέργειαν να πληροφορηθούν από πού προήλθεν η εικών, οπότε η Παναγία ενεφανίσθη εκ νέου εις το όνειρον μοναχού και του είπεν ότι προέρχεται από το χωριό Κανάλια, εις το οποίον και ανήκει. Ο ηγούμενος τότε ειδοποίησε τους Καναλιώτες ότι η εικών τους ευρίσκεται εις τα Μετέωρα και ότι ημπορούν να την πάρουν. Πράγματι η εικών παρελήφθη από τους Καναλιώτες και μετεφέρθη εις το τόπον τους, αλλ΄ η εικών «έφυγε» πάλιν και πάλιν και «επήγε» εις τα Μετέωρα.

Απεφασίσθη τότε από κοινού και συνεφωνήθη να μετεφέρεται αύτη καθ΄έκαστον Αύγουστον εις τα Κανάλια δια προσκύνημα και αγιασμόν των κατοίκων και κατά τους υπολοίπους μήνας να παραμένει εις τα Μετέωρα. Ύπό του ως άνω Θ.Τσούλια (ενθ’.ανωτ.) δημοσιεύεται οκτάστιχον ποίημα του Γ. Σωτήρη, απεικονίζοντην κατά τα πρόσθεν ιστορίαν της εικόνος, έχον ούτω:

«Της Παναγιάς η εικών την ιστορίαν έχει. Την λέγουν Καναλιώτισσα και διηγούνται γέροι Ότ΄ ήτο στα Κανάλια αυτή η εικών κι εχάθη, από βαρβάρους το χωριό όταν διηρπάθη. Ευρέθη στα Μετέωρα και τρείς φορές επήγαν την έφερναν, αλλ΄ έφευγε γι΄ αυτό και την αφήκαν. Την φέρνουν κάθε Αύγουστο και ένα μήνα μένει εις τα Κανάλια η εικών που είν επαναργυρωμένη.»

Κατόπιν της ανωτέρω συμφωνίας, οι Καναλιώτες μεταβαίνουν εις τα Μετέωρα και παραλαμβάνουν την εικόνα και την μεταφέρουν εις το χωριό εν πομπή. Όταν φθάνη αύτη εις το άκρον του χωριού την υποδέχονται όλοι οι κάτοικοι με ευλάβειαν και ενθουσιασμόν. Της κάμνουν, όπως λέγεται, το «καρτέρεμα» δηλαδή την καρτερούν (περιμένουν να έλθη, την προϋπαντούν) και την μεταφέρουν εις την κεντρικήν εκκλησίαν του χωριού, όπου ήτο άλλοτε το μικρό εκκλησάκι. Καθ΄ όλον τον μήνα Αύγουστον γίνονται λειτουργίαι και δεήσεις και μεταφέρεται εις όλα τα σπίτια δι΄αγιασμόν και ευλογίαν, τα δε έσοδα που εισπράττονται κατά το διάστημα του μηνός παραδίδονται εις το Μοναστήρι των Μετεώρων κατά την ημέραν της επιστροφής της εικόνος…».

Αυτή είναι η πίστη μας, ζωντανή μέσα στις καρδιές των απλών ανθρώπων, ένα με τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του λαού μας, αναβλύζοντας μύρα που μας κρατούν ζωντανούς μέσα στην άδηλη χρονικότητα!!